Organizacija za hranu i poljoprivredu (FAO) svake godine obilježava 16. oktobar – Svjetski dan hrane, dan kada je ova organizacija osnovana 1945. godine. Ovogodišnji slogan Svjetskog dana hrane glasi: „Pravo na hranu, za bolji život i bolju budućnost: da niko ne bude gladan“.
Hrana je osnovna ljudska potreba i pravo definisano Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima. Svakoj osobi na ovoj planeti je potrebna kvalitetna hrana da bi napredovala, poljoprivredni sistemi koji nam obezbjeđuju hranu su pod sve većim pritiskom da zadovolje potrebe rastuće populacije. Tokom 2022. godine 738,9 miliona ljudi se suočilo sa glađu, a preko 3,1 milijarde nije imalo pristup zdravoj hrani. Iako je poljoprivredna proizvodnja napredovala kako bi obezbijedila dovoljne količine hrane zadovoljavajućeg kvaliteta, skoro 800 miliona ljudi širom svijeta i dalje pati od gladi zbog ratnih sukoba, nepovoljnih vremenskih uslova i siromaštva.Kada govorimo o pravu na hranu, govorimo o pravu na dostupnost dovoljnih količina zdrave hrane koja treba da obezbijedi osnovne energetske i nutritivne potrebe kako bi se zadovoljili osnovni principi pravilne ishrane, redovnosti obroka i raznovrsnosti, tj. namirnica iz svih grupa u dovoljnim količinama. Naprotiv, nepravilna ishrana u vidu preskakanja obroka tokom dana i unosa hrane visoke energetske i niske nutritivne vrijednosti osnova je brojnih hroničnih nezaraznih bolesti (prekomjerne tjelesne težine i gojaznosti, visokog krvnog pritiska, dijabetesa, raznih malignih bolesti). Osnovni principi pravilne ishrane su redovni obroci tokom dana, pravilan odabir namirnica koje koristimo u ishrani, način njihove pripreme, ali i količina određenih namirnica koje svakodnevno koristimo.
Ključne činjenice i izazovi
- Skoro četvrtina djece mlađe od pet godina je niže u odnosu na svoj uzrast, a 7% djece ima nedovoljnu tjelesnu masu za svoj uzrast.
- Gotovo tri milijarde ljudi u svijetu ne može se hraniti po principima pravilne ishrane, a 2,6 milijardi žena i djece imaju nedostatak jednog ili više vitamina i minerala.
- Oko 2,5 milijardi odraslih i 37 miliona djece mlađe od pet godina je gojazno.
- Jedan od glavnih uzroka gladi u svijetu su oružani sukobi – samo 2023. godine 135 miliona ljudi u 20 zemalja svijeta je gladovalo zbog ratnih sukoba.
- Mali poljoprivredni proizvođači proizvode oko trećine ukupne količine proizvedene hrane.
- Globalno, 13% hrane se pokvari tokom žetve i transporta, a čak 19% hrane se baci u maloprodaji, ili od strane potrošača.
- Klimatske promjene značajno utiču na poljoprivrednu proizvodnju, a posebno nepovoljno utiču na male poljoprivredne proizvođače u seoskim domaćinstvima.
Šta svako od nas može učiniti?
Birajte sezonske namirnice koje se uzgajaju u vašem kraju.
Prednost treba dati sezonskom voću i povrću – u sezoni je jeftinije i kvalitetnije.
Usvojite zdrave navike
Primjenite principe pravilne ishrane: ne preskačite obroke, jedite raznovrsnu hranu i vodite računa o načinu pripreme hrane. Ohrabrite članove porodice, prijatelje i druge ljude u vašem okruženju da se pravilno hrane.
Podržite biološku raznolikost
Povećajte i podržite organsku poljoprivredu, zaštitite usjeve od štetočina, obnovite ribarstvo i ekosisteme.
Vodite računa o pravilima za bezbjednost hrane koju koristite.
Održavajte higijenu
Obavezno pravilno operite ruke sapunom i vodom prije i tokom pripreme hrane.
Pravilno operite ruke sapunom i toplom vodom nakon korištenja toaleta.
Operite i dezinfikujte sve radne površine i pribor koji se koristi za pripremu hrane.
Zaštitite hranu od insekata i glodara.
Proučite deklaracije na pakovanjiu hrane
Deklaracija vam daje korisne informacije o proizvodu, njegovoj energetskoj vrijednosti, sadržaju ukupnih i zasićenih masti, sadržaju i vrsti ugljikohidrata, sadržaju proteina, vlaknima, količini soli, alergenima, aditivima i drugim sastojcima.
Podržite lokalne proizvođače hrane
Birajte lokalno proizvedenu hranu i tako podržite male poljoprivredne proizvođače. Jedite sezonske proizvode: Jagode i paradajz su ukusniji i hranljiviji tokom letnjih meseci, sezone u kojoj uspevaju, iako se mogu jesti i tokom zime.
Ne bacajte hranu – smanjite bacanje hrane
Otpad od hrane nastaje kada se hrana, koja je još uvijek bezbjedna i prikladna za ljudsku konzumaciju, gubi ili odbacuje. Do stvaranja otpada može doći u različitim tačkama lanca snadbijevanja hranom: poljoprivredne prakse, obrada i proizvodnje,distribucije i maloprodaje, ponašanje potrošača – kupovina više hrane nego što je potrebno, nepravilno skladištenje i zbunjenost oko izraza “najbolje upotrijebiti do” i “upotrijebiti do” često dovode do nastanka otpada od hrane u domaćinstvima.
Šta svako od nas može da uradi:
Planirajte svoje obroke unaprijed i pripremite onoliko koliko možete da pojedete. Donirajte ostatke hrane narodnim kuhinjama ili ih koristite za pravljenje komposta.
Institut za javno zdravlje Crne Gore ove godine obilježava ovaj dan skrećući pažnju na aktuelnu temu putem medija i društvenih mreža, kao i učestvujući na obilježavanju Dana hrane u predškolskim ustanovama.
Institut za javno zdravlje Crne Gore
