Inovativna kancer terapija uz pomoć moćnih akceleratora čestica, uključujući jone raznih elemenata poput ugljenika, značajno je unaprijedilo medicinske tehnike i povećalo uspješnost liječenja mnogih vrsta tumora, te ostvarilo dugogodišnji san o liječenju kancera i snimanju unutrašnjih organa bez upotrebe hirurških instrumenata.
To je za Forbes Crna Gora kazala bivša ministarka nauke, fizičarka Sanja Damjanović.
-Inovativna kancer terapija uz pomoć moćnih akceleratora čestica, uključujući jone raznih elemenata poput ugljenika, predstavlja revolucionarni pristup u liječenju kancera. Ova metoda precizno usmjerava jonsko zračenje direktno na kancerogene ćelije gdje god se nalazile u organizmu, bez oštećenja zdravog tkiva. Karakteriše je visoka preciznost i efikasnost, što je značajno unaprijedilo medicinske tehnike i povećalo uspješnost liječenja mnogih vrsta tumora, te ostvarilo dugogodišnji san o liječenju kancera i snimanju unutrašnjih organa bez upotrebe hirurških instrumenata – kazala je Damjanović.
Prema njenim riječima, prvih 450 pacijenata u Evropi liječeno je ovom inovativnom metodom od 1997. do 2008. godine ne u klasičnoj klinici, već u GSI Helmholtz institutu za istraživanje teških jona u Darmštatu, Njemačkoj. Uspješno liječenje ovih pacijenata dovelo je do izgradnje prve klinike u Evropi specijalizovane za ovu metodu, Centra za terapiju jonima u Hajdelbergu (HIT), Njemačka.
-Zasluge za ovaj pionirski poduhvat pripadaju vizionarskoj ulozi profesora Hans Joachim Specht, istaknutog naučnika sa Univerziteta u Hajdelbergu. Špeht je bio rijetka kombinacija vrhunskog naučnika i menadžera, čije su hrabre odluke ostavile trajan uticaj na društvo – navela je.
Pojasnila je da je SEEIIST (South East European International Institute for Sustainable Technologies) inicijativa, koja teži postati istraživačka infrastruktura zasnovana na akceleratorima za terapiju kancera i biomedicinska istraživanja pomoću jona, potekla od ključnih pionira u korišćenju jona za liječenje kancera, profesora Špehta, čiji je rad bio ključan za uspostavljanje prve evropske klinike za terapiju jonima, HIT u Hajdelbergu, i profesora Ugo Amaldija iz CERN-a, koji je odigrao vitalnu ulogu u uspostavljanu druge evropske klinike za terapiju jonima, CNAO u Pavia-i, Italija.
-Hans Špeht i Ugo Amaldi su bili ključni pokretači ideje o centru za jonsku kancer terapiju na Zapadnom Balkanu, što bi bio peti centar te vrste u Evropi. Osigurali su snažnu međunarodnu podršku od uglednih institucija poput CERN-a, GSI-a i već postojećih četiri hadronske klinike u Evropi (HIT, CNAO, MedAustron i MIT). Njihova uloga je bila presudna u razvoju najmodernijeg dizajna medicinskog akceleratora za SEEIIST, koristeći bogato znanje stečeno tokom izgradnje superprovodnog akceleratora u CERN-u, Veliki hadronski sudarač (LHC) – kazala je Damjanović kojoj je Špeht bio mentor i sa kojim je sarađivala punih 25 godina.
Špeht je preminuo 20. maja ove godine.
-Njegov neizbrisiv doprinos fundamentalnoj nauci i terapiji kancera pomoću jona, kao i značajan uticaj na društvo, čine ga trajnom inspiracijom za buduće generacije – rekla je Damjanović.
Ona je kao ministarka nauke inicirala SEEIIST (Međunarodni institut za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope), koji tek treba da bude izgrađen, a lokacija, za koju je zainteresovana Crna Gora, nije još određena.
Kao naučni direktor GSI Helmholtz Centra za istraživanje teških jona u Darmštatu od 1992. do 1999. godine, Špeht je prepoznao potencijal kancer terapije jonima i bio uvjeren u njenu tehničku izvodljivost.
-Inicirao je pilot projekat u GSI-u za eksperimentalnu kancer terapiju pacijenata i uspio da ubijedi Vladu Njemačke da podrži ovu inovativnu tehnologiju liječenja kancera. Ova hrabra odluka, koja je tada izazvala kontroverzu u naučnoj zajednici, zahtijevala je veliku odlučnost – navela je Damjanović.
Pod njegovim vođstvom, GSI je razvio inovativne tehnike skeniranja intenziteta jonskog zračenja (‘raster scan’) i PET kontrolu u realnom vremenu, što je omogućilo precizno usmjeravanje zračenja na kancerogene ćelije uz zaštitu zdravog tkiva. Operativna sigurnost i stabilnost GSI akceleratorskih postrojenja znatno su poboljšana, dok je odsjek za biofiziku GSI-a razvio biološki optimizovano planiranje jonskog zračenja za terapijsku upotrebu, kaže Damjanović.
Špehtova odlučnost bila je ključna u uspostavljanju saradnje između GSI-a, Univerzitetskog kliničkog centra u Hajdelbergu, Njemačkog centra za kancer u Hajdelbergu (DKFZ) i Helmholtz centra Dresden-Rossendorf (HZDR).
-Ovo partnerstvo omogućilo je liječenje prvih 450 pacijenata ovom inovativnom metodom u GSI istraživačkom institutu. Špeht je lično preuzeo odgovornost za liječenje prvih 450 pacijenata u GSI istraživačkom institutu. Uspješno liječenje ovih pacijenata kulminiralo je izgradnjom Centra za terapiju jonima u Hajdelbergu (HIT), prve klinike u Evropi koja je koristila ovu naprednu metodu – navela je Damjanović.
