Odavno je poznato da i geni i način života utiču na očekivani životni vijek. Međutim, do sada nije bilo velikih studija koje kvantifikuju ove faktore.
Zdrav način života može da neutrališe negativne efekte gena koji skraćuju život za više od 60 odsto, pokazuje analiza nalaza nekoliko velikih dugoročnih studija, objavljenih u časopisu BMJ Evidence-Based Medicine.
Odavno je poznato da i geni i način života utiču na očekivani životni vijek. Međutim, do sada nije bilo velikih studija koje kvantifikuju ove faktore.
Prema rezultatima nove studije, i dobri geni i zdrav način života zajedno smanjuju rizik od prerane smrti. S druge strane, nezdrav način života je povezan sa značajno većim rizikom od prevremenog umiranja, bez obzira na genetske predispozicije.
Kategorije po genetici
Za potrebe novog rada, naučnici su koristili podatke iz projekta UK Biobank o 353.742 odrasle osobe evropskog porijekla koje su regrutovane između 2006. i 2010. godine i praćene do 2021. godine.
U studiji su ispitanici klasifikovani prema genetskoj predispoziciji za trajanje života, tzv. poligenic risk score (PRS), koji kombinuje nekoliko genetskih varijanti da bi se došlo do ukupne genetske predispozicije za duži ili kraći životni vijek.
Na osnovu podataka iz studije LifeGen, prema PRS-u, učesnici su klasifikovani u tri kategorije: dugi (sa najnižim kvintilom rizika), srednji (sa kvintilom 2 do 4) i kratki (sa najvećim kvintilom).
Kategorije po životnom stilu
Na osnovu američke NHANES studije, učesnicima su dodjeljeni bodovi za zdrave životne navike koje uključuju nekorišćenje cigareta, umjerenu konzumaciju alkohola, redovnu fizičku aktivnost, zdravu tjelesnu težinu, adekvatno trajanje sna i zdravu ishranu.
Na osnovu ovih tačaka, životni stilovi učesnika su kategorisani kao povoljni, srednji i nepovoljni. Tokom prosječnog perioda praćenja od skoro 13 godina, umrlo je 24.239 učesnika.
Oni koji su bili genetski predisponirani na kratak životni vijek imali su 21 odsto veću šansu da umru prerano, odnosno pre 75. godine, od onih koji su genetski predisponirani na dug život, bez obzira na način života. S druge strane, oni koji su imali nepovoljan način života imali su 78 odsto veću šansu da prerano umru od onih koji su imali povoljan način života, bez obzira na njihovu genetsku predispoziciju.
Ljudi sa visokim genetskim rizikom od skraćenog životnog vijeka, koji su imali i nepovoljan način života, imali su čak dvostruko veće šanse da umru prije vremena od onih koji su genetski predisponirani na dug život i takođe su imali povoljan način života.
Optimalna kombinacija zdravog načina života
Rezultati istraživanja ukazuju na to da se optimalna kombinacija načina života sastoji od četiri faktora: nekonzumiranje cigareta, redovna fizička aktivnost, dovoljno sna i zdrava ishrana. Autori ističu da je studija opservaciona i da zbog toga ne može dovesti do konačnih zaključaka o uzrocima i posledicama.
Povoljan način života neutrališe genetski rizik
Uprkos ovom i nekim drugim ograničenjima, oni ističu da njihovi nalazi pokazuju da bi genetski rizik od kraćeg životnog vijeka ili prerane smrti mogao da se neutrališe povoljnim načinom života za oko 62 odsto. Kada se ovo pretvori u godine, proizilazi da bi ljudi sa visokim genetskim rizikom od skraćenog životnog vijeka u dobi od 40 godina mogli da produže svoj životni vijek za skoro 5,5 godina uz zdrav način života,
Istovremeno, autori upozoravaju da se životne navike obično konsoliduju pre srednjih godina, što podrazumeva da prije toga treba preduzeti korake za ublažavanje negativne genetske predispozicije za skraćeni život, prenosi Index.hr.
„Ova studija pojašnjava ključnu ulogu zdravog načina života u ublažavanju uticaja genetskih faktora na skraćivanje životnog vijeka“, pišu autori u zaključku.
Oni dodaju da bi „politika javnog zdravlja za poboljšanje zdravih stilova života mogla poslužiti kao moćna dopuna konvencionalnoj zdravstvenoj zaštiti i ublažiti uticaj genetskih faktora na ljudski životni vijek“.
Index.hr
