Jedan od do sada najposjećenijih Medikalovih vebinara bio je posvećen menopauzi. Virtuelni skup realizovan je 28-og maja, a edukatorke su bile doc. dr Sanja Medenica i dr Angela Ćorić. One su prezentovale znake i simptome menopauze i ukazale na značaj hormonske terapije u ovom periodu života. Skup je podržala kompanija Richter Gedeon.
Znaci i simptomi menopauze
─ Kada govorimo o klimakterijumu, mislimo na period tranzicije iz reproduktivne faze u nereproduktivno stanje. Ono počinje simptomima i znacima koji su tipični za menopauzu i poremećajem do tada redovnih menstrualnih cikusa ─ kaže doc. dr Sanja Medenica. Naime, riječ je o razdoblju u kom ne prestaju menstrualni cikusi, ali se lučenje ženskih hormona drastično smanjuje. 12 mjeseci nakon posljednje menstruacije može se potvrditi početak menopauze, kao period koji počinje 5 godina prije poslednje mestruacije, i traje oko 5 godina nakon nje.
U odnosu na period kada nastupi, menopauza može biti rana ili kasna. Rana menopauza može nastupiti i prije 40. godine života, a kasna menopauza čak i nakon 75. godine.
Zanimljivo je da ženski embrion ima najveći broj jajnih ćelija i to u periodu oko 20. nedjelje starosti. Daljim razvojem smanjuje se broj jajnih ćelija, a na samom rođenju ih ima oko 1 milion. U periodu puberteta jajnih ćelija prosječno ima oko 300.000, a u klimakterijumu ih ostaje oko 1.000, zbog čega se i zadržava mogućnost gestacije tokom perimenopauze.
Doc. dr Medenica upozorava da u procjeni menopauzalnog statusa treba biti suptilan jer su hormonske promjene brojne i specifične. Simptomi i znaci menopauze razlikuju se tokom početnog, srednjeročnog i poznog petogodišnjeg perioda menopauze. Ona objašnjava da se još u periodu hipoestrogenemije, tj. u periodu tranzicije i perimenopauze, javljaju karakteristični simptomi, od kojih se posebno izdvajaju vazomotorni simptomi: noćna znojenja, valunzi, migrenozne glavobolje ili palpitacije. Depresivnost, emocionalna nestabilnost, razdražljivost, zaboravnost, pad libida, suvoća kože i kose, pojava bora ili krtost noktiju predstavljaju još neke od pratećih (pred)menopauzalnih pojava.
Nepisano pravilo je da rani simptomi imaju blaži uticaj na kvalitet života i zdravlje žene, a da oni koji dolaze kasnije, npr. genitourinarni simptomi u vezi s atrofijom, vaginalnom suvoćom, dispareunijom i sl., imaju znatno lošiji uticaj i mogu čak biti u vezi s morbiditetom. — Znamo da su kadiovaskularne bolesti nakon 65. godine i te kako dominantne u ženskoj populaciji i da mogu biti udružene sa visokom stopom mortaliteta, te zbog toga ih posebno i naglašavamo, kao i osteoporozu, ali na žalost i neke druge, kao što je demencija — objasnila je doc. dr Medenica. Genitourinarne promjene javljaju se kod oko 70% žena nakon 5 godina od ulaska u menopauzu. — Atrofične promjene urinarnog trakta, kao što su promjene koje mogu vremenom dovesti do inkontinencije urina, do potrebe za urgentnim mokrenjem, dizurijom, veoma često predstavljuju predisponirajuće faktore za nastanak brojnih i učestalih ponovnih bakterijskih infekcija i dodatno nam prave problem u ovom periodu — kaže doc. dr Medenica.
Vazomotorni simptomi traju duži niz godina i najčešće se ispoljavaju kao naleti vrućine valunzi. Procjenjuje se da se javljaju kod oko 80% žena, a obično traju desetak minuta. S obzirom na nepredvidljivost pojave, mogu se manifestovati i do 30-ak puta tokom dana.
Kardiovaskularne bolesti se obično javljaju 7 do 10 godina nakon menopauze i, po dr Medenici, predstavljuju najopasniju posljedicu menopauze. Na žalost, zbog njih umire do 50% žena, a rizik od kardio- i cerebrovaskularnih bolesti daleko je češći kod žena u periodu postmenopauze, naročito posle 65. godine života. Ove promjene su razlog za povećanje mogućnosti razvoja koronarne bolesti (do 46%) odnosno nastanka moždanog udara (oko 20%).
Osteoporoza u postmenopauzi predstavlja veliki problem i javlja se desetak godina nakon posljednje menstruacije. ─ Sa svakom godinom nakon ulaska u menopauzu dolazi do gubitka koštane mase za 1-3%. Kada je ona preko 15%, velika je vjerovatnoća od nastanka preloma ─ upozorava doc. dr Medenica. Čak 50% ovih žena u visokom je raziku da razvije trajni invaliditet. Smanjena fizička aktivnost, manjak kalcijuma, primjena brojnih ljekova dugotrajni periodi amenoreje i porodična anamneza predstavljaju glavne faktore rizika kod osoba starijih od 65 godina.
Dr Medenica naglašava da se ne smije čekati sa terapijom, kada za to postoje realne indikacije. Oko 40% žena prijavljuje epizode zaboravnosti u perimenopauzi, a simptomi zaboravnosti i depresivnosti su do 4 puta češći i upravo su u vezi sa hormonskim fluktuacijama.
Hormonska terapija u menopauzi je zlatni standard za žene sa simptomima menopauze i predstavlja prvu linju terapije .
Prije uvođenja terapije neophodno je dobro procijeniti faktore, uzeti detaljnu anamnezu o menstrualnim ciklusima, o simptomima na koje se naša pacijenkinja žali, kako bi se otklonio rizik od brojnih mogućih kontraindikacija u koje spadaju: karcinom dojke, estrogen zavisni maliginiteti, genitalna krvarenja nepoznatog porijekla, neregulisana hipertenzija, aktivna bolest jetre, venska tromboembolija, koronarni događaj, cerebrovaskularni događaj, porfirija, hipersenzitivnost na aktivne substance, meningiomi. ─ Moramo obezbijediti jedan dobar kvalitet života naših žena i zaista moramo uvijek imati na umu da je reproduktivno zdravlje žene od najvećeg značaja ─ zaključila je dr Medenica.
Hormonska supstitucija
Ističući da žena danas u prosjeku provede makar trećinu života u periodu menopauze, dr Angela Ćorić je naglasila da jedinu pravu terapijsku opciju za tegobe u menopauzi predstravlja hormonska substituciona terapija ili hormonska terapija u menopauzi. Pri ovom je neophodno uvesti terapiju na vrijeme i individualno je dozirati za svaku pacijentkinju.
─ Hormonska terapija u menopauzi ublažava vazomotorne simptome, usporava urogenitalnu atrofiju, ima povoljan efekat na promjene raspoloženja, kognitivne poremećaje, padove energije i vitalnosti, muskuloskeletne bolove, povećava šansu za trudnoću ili adekvatnu sredinu za razvoj doniranog embriona ─ kaže dr Ćorić. Svaka stota žena, kako navodi, ulazi u menopauzu u dobi prije 40. godine, kada još uvijek nije ostvarila trudnoću. Ovaj vid terapije, dalje, smanjuje buduće zdravstvene rizike, rizik za razvoj metaboličkog sindroma, dijabetes melitusa, kardiovaskularne bolesti, ostoporoze i smanjuje mortalitet specifičan za ovu dob.
Supstitucija hormona u cilju njihove regulacije sprovodi se kao medicinska procedura od sredine prošlog vijeka, pri čemu je primjena kombinovanih estrogena modifikovana dodavanjem progestagene komponente. Izvjestan zastoj nastupio je nakon jedne interpretacije studije čije su učesnice bile većinom žene starije dobi (60-79 godina), pri čemu je prijavljen veliki broj komorbiditeta, moguće već razvijenih prije početka supstitucije. Danas se, kako objašnjava dr Ćorić, kroz kontrolisane studije, koje tačno ispituju uticaj menopauzalne terapije na različite starosne dobi, došlo do stava da se najviši terapijski benefiti ostvaruju ranom menopauzalnom terapijom, tj. ako se ona pruži u prvih 5-6 godina od razvoja menopauze.
Prezentujući podatke istraživanjâ, dr Ćorić je objasnila da je kod žena kojima je supstituisana hormonska terapija tokom 6 godina od nastanka menopauze uočeno manje zadebljanje medije karotidnih arterija, da dolazi do redukcije smrtnosti, niže incidence kongestivnog oštećenja srca i venske tromboembolije kod transdermalne primjene estrogena u odnosu na oralni put primjene. Dvije osnovne smjernice koje treba uzeti u obzir su starost i vrijeme trajanje menopauze. ─ Ako uvodimo terapiju ženi koja je već duži niz godina u menopauzi, njeni krvni sudovi su već zbog hipoestrogenije, koja je trajala godinama, pretrpjeli neke promjene, tako da je došlo do proliferacije glatke vaskularne muskulature, proizvodnje proinflomatornih citokina i sve ukupno, došlo je do promjena u lipidnom profilu i skoka krvnog pritiska ─ kaže dr Ćorić.
U vezi s povećanim rizikom od karcinoma dojke u ovom periodu dr Ćorić objašnjava da izrazitiju predispoziciju imaju žene koje značajnije dobiju na tjelesnoj masi. Naime, za značajno povećanje rizika dovoljno je da ona poraste do 5%. U vezi sa supstitucionom terapijom estrogenom i progestoronom, dr Ćorić naglašava da ovi hormoni nijesu kancerogene materije, ali u slučaju da karcinom dojke već postoji, terapijom se može ubrzati njegov porast za 150-200 dana. Žene mlađe od 60 godina ili one koje u prvih 10 godina od početka menopauze primaju ovu terapiju imaju, kako je objašnjeno, višestruko ispoljene koristi u odnosu na rizike. ─ Pravovremeno započinjanje hormonske substitucione terapije donijeće višestruku korist poboljšanjem uznemirujućih simptoma, smanjenjem kardiovaskularnog rizika, regulisanjem body mass indeksa, smanjenjem rizika za frakture kosti, kolorektalnog karcinoma i smanjenjem ukupne smrtnosti ─ ističe dr Ćorić.
Naglašavajući da pristup terapiji mora biti strogo individualizovan, dr Ćorić je dala niz konkretnih terapijskih preporuka u vezi sa doziranjem i oblicima primjene: oralnom i transdermalnom. Ona je ovom prilikom prezentovala studijski dokaz o smanjenju intenziteta valunga u periodu od 12 nedelja od primjene transdermalnog vida liječenja. Već nakon dvije nedjelje došlo je do značajnog smanjenja intenziteta valunga kod žena koje su učestvovale u studiji. Ukazujući na značajne benefite ovog vida liječenja, dr Ćorić je prezentovala 2 slučaja iz lične kliničke prakse. Mogućnost značajnog produženja doba fertilnosti i ostvarenja trudnoće u 4-oj deceniji života i kasnije jedan je od njih.
Anita Đurović
