Meditacija se posljednjih godina promoviše u zapadnim zemljama kao dobar način oslobađanja od stresa i ublažavanja simptoma mentalnih problema, ali pojedini stručnjaci smatraju da ima i svoje negativne strane.
Ciljano uvođenje uma u stanje opuštanja i nerazmišljanja praktikuje se u istočnjačkim religijama, naročito u budizmu, tako što se pažnja usmjerava na osjećaj i disanje u sadašnjem trenutku.
Od šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog vijeka, drevne prakse našle su svoj put i do zapadnih zemalja i stekle veliki broj pristalica, među kojima su danas i mnoge javne ličnosti.
Meditaciju su proučavale i brojne studije, koje su dokazale da može da utiče na smanjenje percipiranog intenziteta bola, a američka vojska eksperimentisala je i sa njenom upotrebom u smanjenju stresa kod vojnika.
Da je prešla granice religije i da se uselila u svakodnevan život, dokaz je i to da se preporučuje kao dodatak i dopuna psihoterapiji.
Prvi pisani zapisi o meditaciji pronađeni u Indiji stari su preko 1.500 godina, a reč je o Darmatrata spisima u kojima se opisuju različiti vidovi praktikovanja ove discipline, uključujući i neželjene posljedice.
Međutim, u njima stoji da je poslije meditacije moguće imati stanja, kakva se u savremenoj psihologiji opisuju kao psihoza, disocijacija i depersonalizacija (kad ljudi imaju osjećaj da svet oko njih nije stvaran).
Iako savremene studije uglavnom dokazuju blagotvorne efekte meditiranja, poput oslobađanja od stresa, boljeg sna, unapređene koncentracije, ima i onih koje razotkrivaju njegove negativne strane.
Simptomi ponekad mogu biti trajni
Na zapadu su se prvi dokazi o mogućim neželjenim posljedicama meditacije pojavili relativno davno – 1976. a detektovao ih je Arnold Lazarus, jedan od najuticajnijih stručnjaka za kognitivno-bihevioralne nauke tog vremena. On je upozoravao da kada se meditacija neoprezno praktikuje, može da izazove ozbiljne probleme poput depresije, nemira, pa čak i epizoda šizofrenije
Prvi sistematski pregled naučnih radova objavljivanih u periodu od četiri decenije, koji su sproveli naučnici Koventri univerziteta predvođeni Migelom Farijasom, eksperimentalnim psihologom, otkrili su da se kod osam posto ljudi koji isprobaju meditaciju javljaju neželjeni efekti. Pokazalo se da se posljedice mogu javiti i kod ljudi koji ranije nisu imali nijedan od problema sa mentalnim zdravljem, pa čak i kod onih koji su samo umjereno praktikovali meditaciju. Simptomi su u nekim slučajevima bili trajni.
“Za većinu ljudi, meditacija funkcioniše odlično, ali je bez ikakve sumnje fama oko nje prenaglašena, jer nije univerzalno korisna. Ljudi su imali iskustva od anksioznosti do napada panike. Istraživači i centri uključeni u proučavanje meditacije imaju etičku dužnost da informišu sve koji pohađaju njihove kurseve o postojanju negativnih strana i njihovoj učestalosti”, naveo je dr Farijas u tada objavljenom saopštenju.
Više od deset posto ispitanika iskusilo negativne efekte meditacije
Nakon njegove velike studije, jedna koja je sprovedena 2022. godine, na uzorku od 953 ljudi u Sjedinjenim Američkim Državama, koji su redovno meditirali, ispostavilo se da je više od deset procenata njih iskusilo negativne efekte, koji su uticali na njhov svakodnevni život i trajali najmanje jedan mjesec.
U svom novom tekstu na sajtu Conversation, dr Farijas piše da je još jedna studija iz 2022, iako veoma značajna, imala malo odjeka u medijima.
“Kapitalistička spiritualnost”
Bez obzira na pomenuta otkrića, meditacija je danas neizostavan deo mnogih programa koji obećavaju lično blagostanje, a procjenjuje se da je industrija podučavanja ove vještine u Sjedinjenim Američkim Državama vredno čak 2,2 milijarde dolara.
Učitelj budizma Ronald Purser u svojoj knjizi “McMindfulness” objavljenoj prošle godine, piše da su se nekadašnja duhovna učenja počela “kapitalistička spiritualnost”.
