Nadbubrežne žlijezde imaju izuzetno važnu ulogu za preživljavanje i naše zdravlje. Problemi koji mogu da nastanu u njihovom funkcionisanju su prekomjerno ili smanjeno lučenje hormona, kao i pojava tumora.
O tome kako se najčešće otkrivaju tumori na ovim žlijezdama, i kako izgleda život pacijenata ukoliko ove žlijezde moraju da budu uklonjene, razgovarali smo sa prof. dr Jasminom Ćirić, endokrinologom sa Klinike za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma Univerzitetskog kliničkog centra Srbije.
– Nadbubrežne žlijezde građene su tako da u centralnom dijelu, srži, sintetišu kateholamine (adrenalin, noradrenalin i dopamin), a u spoljnom dijelu tj. kori, steroidne hormone kao kortizol, aldosteron i polni hormoni. Glavna uloga većine ovih hormona je kontrola krvnog pritiska, pa se njihovo prekomjerno ili nedovoljno lučenje najlakše uočava kroz pojavu hipertenzije ili hipotenzije. Ovi hormoni imaju i druge bitne efekte na organizam, od kojih kortizol najbrojnije, vezano za kontrolu metabolizma i odgovora u stresu i zapaljenskim događajima – kaže prof. dr Ćirić.
Većina ovih promjena ne luči višak hormona
Prekomjerno lučenje nadbubrežnih hormona je češće, viđa se uglavnom kod sekretornih, funkcionalnih tumora, a smanjeno lučenje hormona je vezano za nedostatak ili nedovoljnu funkciju nadbubrega.
– Endokrine žlijezde, pa i nadbubrežne, su sklone formiranju čvorova i tumora. Većina tih promjena ne luči višak hormona, ne daje poremećaje i ne mora se operisati sem ako nisu velike ili maligne. Kada su tumori građeni od ćelija koje mogu da luče neki od navedenih hormona, one ih produkuju nekontrolisano i dovode do značajne, rezistentne hipertenzije.
Kušingov sindrom
Kada se nađe tumor nadbubrega, čak i kada neke tegobe i znaci upućuju na efekte specifičnog hormona, ipak se izmjere svi hormoni koje nadbubreg produkuje i na osnovu takvog nalaza postavi se dijagnoza.
– Pregledom pacijenta se najlakše može prepoznati povećano lučenje kortizola jer daje sliku Kušingovog sindroma: specifičnu centralnu gojaznost sa tankim rukama i nogama, crvenilo kože, pojačanu maljavost, lako pojavljivanje modrica i druge. Na povećano lučenja kateholamina izazvano feohromocitomom i aldosterona u aldosteronizmu se može pomisliti na osnovu nekih karakterističnih tegoba koje pacijent navodi, rjeđe na osnovu pregleda – objašnjava naša sagovornica.
Uz većinu ovih tumora javlja se poremećaj u regulaciji šećera
Od kako se ultrazvučni pregled trbuha koristi veoma široko i rutinski, značajno se povećalo slučajno otkrivanje tumora nadbubrega.
– Svaki takav tumor treba da se uzme kao potencijalno funkcionalan, odnosno da ima potencijal sekretovanja nekog od hormona nadbubrega. Druga mogućnost da se tumor otkrije je vezana za sumnju da iz velike populacije hipertenzivnih osoba neko ima kliničku sliku endokrine hipertenzije uzrokovane tumorom koji luči hormone. Kod takvih pacijenata se onda namjenski radi ultrazvučni pregled i kompjuterizovana tomografija nadbubrega.
Skokovi krvnog pritiska, glavobolje, mišićna slabost, neki su od simptoma koji ukazuju da sa ovim žlijezdama postoji neki problem.
– Tumor koji luči kateholamine daje povremene skokove krvnog pritiska do veoma visokih vrijednosti, praćene glavoboljom, smetnjama u vidu, lupanjem srca, osjećajem straha. Između ovih “napada” može da se mjeri normalan ili stalno povišen pritisak. Tumor koji prekomjerno luči aldosteron uzrokuje stalnu značajnu hipertenziju koja može biti praćena niskim kalijumom u krvi i znacima koje to stanje uzrokuje (mišićna slabost, noćno mokrenje) – kaže prof. dr Ćirić.
Povišen kortizol daje najčešće prepoznatljivu prezentaciju. Uz većinu ovih tumora javlja se poremećaj u regulaciji šećera. O kojoj vrsti tumora se radi saznajemo mjereći sve ove hormone u krvi i urinu.
Tuori su najčešće samo u jednom žlijezdi
Tumori nadbubrega se uklanjaju ako luče neki od hormona u višku, ili ako su veliki, i koriste se minimalno invazivne tehnike.
– Obično su tumori samo u jednoj žlijezdi, a druga preuzima kompletnu funkciju. Takvi pacijenti su izliječeni, ali se prate zbog mogućnosti pojave tumora i u drugoj nadbubrežnoj žlezdi. Rijetko je potrebno da se odstrane oba nadbubrega i tada pacijent živi normalno uz svakodnevnu nadoknadu hormona, nadoknadu funkcije kortizola i aldosterona.
Kako kaže prof. dr Ćirić, pacijent dobija instrukcije kako da poveća dozu kortizola u stresnim situacijama (infekcija, hiruška intervencija) imitirajući normalno variranje kortizola u takvim prilikama.
– Iako normalan život zavisi od lijekova, pacijenti se dosta dobro adaptiraju i nemaju učestalih potreba za kontrolama u daljem životu. Karcinomi nadbubrega su dosta rijetki, ali zahtjevaju stalno praćenje i nakon hiruške intervencije.
