Najšešća trovanja gljivama se dešavaju pri kraju ljetnjeg perioda a posebno s jeseni, kada se ljekar u ambulanti dosta često srijeće s ovim problemom. Kako većina trovanja počinje sa malaksalošću, povraćanjem i prolivom, ljekar je svaki put u dilemi da li se radi o najčešćem gastrointestinalnom sindromu, koji izazivaju neindentifikovani otrovi brojnih grupa gljiva, ili se radi o najopasnijem tipu trovanja koji izazivaju gljive sa sadržajem ciklopeptida, koji uzrokuju amatoksinski sindrom. Jos uvijek nemamo ili ne upotrebljavamo dovoljno pouzdane i osjetljive testove za pravovremeno detektovanje amanitina u tjelesnim tečnostima, zato se kod postavljanja dijagnoze oslanjamo na identifikaciju gljiva, tačne podatke iz anamneze i pojedine laboratorijske analize. Blagovremeno prepoznavanje faloidinskog sindroma je za otrovanog odlučujući faktor, jer ovo trovanje zahtijeva energično specifično postupanje, za razliku od GIT-nog sindroma, kod kojeg obično simptomi spontano prestanu ili je potrebna samo simptomatska terapija.
Trovanja gljivama se razvrstavaju na sindrome, po značajnim simptomima, odnosno preko kliničke slike. Najčešće se nazivaju po otrovima, koje odredjena grupa sadrži: Amatoksinski, Giromitrinski, Ibotenski, Koprinski, Muskarinski, Psilocibinski i Orleaninski. Dodata su još dva sindroma i to GIT-ni i indigestivni sindrom koji nijesu vezani za toksine. Mogu se pojaviti zbog preobilnog obroka od gljiva, nepravilne pripreme jestivih gljiva, slabe probavljivosti, uživanja pokvarenih ili sekundarno zatrovanih gljiva, ranijih oboljenja GIT-a, alergija na mikoproteine ili idiosinkrazija na sastojke gljiva. U ovom članku će biti obrađen samo amatoksinski sindrom koji je smrtno opasan i zahtijeva specifičan način liječenja.
Karakteristike Amatoksinskog sindroma
| Sindrom Gljive | Mehanizam toksičnosti | Simptomi | liječenje |
| Amatoksinski | Amatoksinski | 1 faza (6-24h) | Lavaza želuca |
| Zelena pupavka | Odloženo dejstvo | Slabost, povraćanje | hemoperfuzija |
| Amanita phalloides | 16-24h vezivanje za | 2 faza (24-48h) | Ne ako je ˃6h |
| Usiljena pupavka | RNA polimerazu | Klinički latentna | Aktivni ugalj |
| Amanita verna | U jetri nema sinteze | Lab:povećanje | 1g/kg, onda |
| Bijela pupavka | Prot.nekroza jetre | AST, ALT, LDH | 10g/4-6h 3 dana |
| Amanita alba | falotoksinski | INR (3 faza 3-6 dana) | Bez proliva(sredstvo za čišćenje) |
| Patuljice | Virotoksinski | Zutica i hemoragicna dijateza | Infuzije glukoze, parenteralna prehrana |
| (galerine) | Inhibicija aktivnih | hipoglikemija) | Odrzanje diureze, Silibinin ili kristalni penicilin, |
| Sunčanice | Polimeraza, slabljenje | Povećanje NH3, bol pod drl. | Vitamin K i svježa smrznuta plazma kod hiperamonijemije odnosno hepatične encefalopatije, neomicin, laktuloza |
| lepiote | Funkcije ćelijske | hepatična encefalopatija, | Transplatacija jetre |
| Membrane, kasna | Otkazivanje bubrega. | ||
| GIT simpt. |
Amatoksinski sindrom
Gljive koje sadrže termostabilne ciklopeptide (veoma toksične) su naznačene na tabeli. Najopasnije je trovanje sa zelenom pupavkom. Od toksičnih i značajnih ciklopeptida sadrži (Amanitidin LD50=0,1mg/kgt.t,što predstavlja za prosječnog odraslog čovjeka oko 50mg svježe zelene pupavke, falotoksine i amotoksine. AMANITIN (medju njima je najjači Amanitin alfa koji se u hepatocitima veze za RNA polimerazu, blokira sintezu RNA a sa time i sintezu proteina što dovodi do nekroze ćelija jetre. Amanitin odloženo djeluje (za 16-24h) i zato je druga faza latentna i klinički nijema, ali se laboratorijski mogu viđeti promjene funkcije jetre, falotoksini i virotoksini se iz crijeva vrlo slabo absorbuju i djeluju lokalno i izazivaju citotoksicni GIT i simptome GIT-a.
Značaj zelene pupavke
Možemo je naći od jula do novembra i u visinskim i nizijskim predjelima pretežno u listopadnim šumama, slabije među smrčama i jelama. Klobuk je promjera 4 do 15cm, sa kožicom koja se lako guli, vrlo promjenljiva u bojama, stručak nadolje sve suženiji da bi se na kraju zadebljao (bulba) na vrhu nosi prsten (mansetu) nikako ne probati ni sirovu!!! Najčešće se zamjenjuje sa vitezovkama i krasnicama.
Add comment