Poremećaji disanja u spavanju – Sleep apnea

Dom zdravlja Podgorica organizator je edukativnog stručnog skupa na temu Poremećaji disanja u spavanju – Sleep apnea, koji je održan 29. juna u hotelu Nikić. O ovom poremećaju, prevenciji i liječenju, govorili su pomoćnik direktora Doma zdravlja Podgorica dr Milovan Jovanović, i dr Gordana Reljić, direktorica Specijalne bolnice za plućne bolesti Dr Jovan Bulajić – Brezovik, a održano je i nekoliko prezentacija na ovu temu od strane dr Siniše Rabrenovića, dr Aleksandra Radovića i dr Tamare Mašković.
Dr Milovan Jovanović, otvarajući skup kazao je da bez zdravog spavanja nema zdravog života. Po međunarodnoj klasifikaciji postoji 88 registrovanih poremećaja u toku spavanja, a najvažniji i najviše ispitani je sleep apnea. Budući da po statistici razvijenih zemalja između pet i deset posto populacije ima sleep apneu, dok preko 60 posto stanovništva ima neki od poremećaja u toku spavanja, pretpostavlja se da u Crnoj Gori oko 30 hiljada osoba ima sleep apneu u blažoj ili težoj formi, što je alarm da treba nešto da se preduzme po ovom pitanju.
Zbog svega ovoga, sleep apneu treba uvrstiti u preventivnu granu medicine jer je bolje da se taj poremećaj liječi, nego posljedice koje on može da izazove. Dom zdravlja Podgorica je, prepoznajući značaj ovog zdravstvenog problema, u sklopu Medicine rada oformio stručni tim koji će pružati pomoć osobama koje pate od sleep apnee.
Na skupu koji je pratilo više desetina učesnika, o ovom poremećaju govorila je i dr Gordana Reljić, direktorica Specijalne bolnice Brezovik, u sklopu koje je 2013. godine otvoren Centar za medicinu spavanja. Pojasnila je da je sleep apnea bolest koja ima odeđena dejstva i češća je kod muškaraca nego kod žena. Riječ je o populaciji od 30 do 60 godina života i često je vezana za osobe koje rade poslove sa povećanim rizikom, kao što su vozači i piloti. Očekuje se da će Evropska Unija tražiti od Crne Gore da se uvede test za ovu grupaciju, jer u svim zemljama EU ovi testovi postoje kao zakonska regulativa i bez istih se ne može dobiti dozvola za rad. Mi smo u maju 2013. godine samoinicijalno počeli da se bavimo ovim predlogom.
Oni koji pate od sleep apnee pospani su tokom dana, zamorni, slabo pamte i imaju jutarnje glavobolje i vrtoglavice. Nakon svih laboratorijskih – kardioloških, pulmoloških i neuroloških obrada, slijedi upitnik koji popunjava pacijent i daje saglasnost za dalje testiranje ili liječenje. Polisomnografija je najmodreniji aparat, a ima ga bolnica Brezovik, registruje EG funkcije, EKG, krvni pritisak, puls, rad disanja i registruje protok vazduha kroz respiratorne puteve. Sa ovim parametrima znamo šta se pacijentu događa u toku noći. Nakon ovih provjera pacijenta se od 23h do 6h smješta na aparat, a monitor dalje sve registruje.
90 posto pacijenata ima potvrđenu dijagnozu poremećaja spavanja, a od njih je 54 posto sa sleep apneom. Jako je važan individualni pristup. Najčešći uzročnici su: gojaznost, anomalije gornjih disajnih puteva, a konzumacija sedativa, alkohola i nikotina remeti normalnu moždanu funkciju i javlja se slip apnea. 20 posto saobraćajnih nesreća je posljedica sleep apnee.
Terapija slip apnee je individualna, podrazumijeva aparate u vidu maske koja zahvata predio nosa ili usta ili i nosa i usta. Aparati omogućavaju dovoljan unos kiseonika u disajne puteve.
Dr Siniša Rabrenović je pojasnio da je medicina sna u velikoj ekspanziji, kao najmlađa je grana medicine. Sleep apnea je u prevodu prestanak disanja i traje duže od 10 sekundi, a sa više od pet apnoičnih kriza u toku jednog sata spavanja. Hipoapnea je redukcija ventilacije, minimum 50 posto sa padom arterijske saturacije i kiseonikom za četri ili više posto. Hipo apnea je važna za postavljenje dijagnoze, odnosno težine stepena opstruktivene sleep apnee. Opstruktivna sleep apnea je posljedica parcijalne ili totalne okluzije gornjih disajnih puteva. Kod nje je jako važno da postoji respiratorni pokret, dok sama ventilacija ne postoji. Centralna sleep apnea je prekid centralnog nadražaja na respiratorne mišiće, nema ventilacije i nema respiratornih pokreta. Mješovita sleep apnea obično počinje kao centralna sleep apnea, da bi se nastavila kao opstruktivna. U pulmologiji je hrkanje glasni signal tihog ubice, odnosno opstruktivne sleep apnee. Simptomi su: prekid disanja u toku sna, česta buđenja, nemogućnost postizanja stadijuma dubokog sna, hronično neadekvatan san, buđenje sa osjećajem umora i pospanošću bez obzira koliko je osoba spavala. 45 posto svjetske populacije ima neki poremećaj spavanja, a 100 miliona ljudi pati od sleep alpnee, dok više od polovine nema postavljenu dijagnozu.
Faktori rizika su najčešće starost od više od 30 godina, gojaznost, obim vrata veći od 44cm, opstruktivna apnea u porodici, usko ždrijelo, veliki krajnici, mala brada, anomalije gornje i donje vilice i nepca, velika resica, upotreba alkohola, sedativa i pušenje. Simptomi su glasno – uznemirujuće hrkanje, gušenje i hvatanje vazduha u toku spavanja, pretjerana pospanost u toku dana, lako zamaranje, pad koncentracije, problemi pri učenju i pamćenju, jutarnje glavobolje, promjene raspoloženja, često mokrenje u toku noći i suvo grlo nakon buđenja. Posljedice su: povišen krvni pritisak, bolesti srca, moždani udar, plućna hipertenzija, ateroskleroza, tromboza, dijabetis melitus, impotencija, rizik od saobraćajnih nezgoda, rizik od povreda na radu i slabije učenje – koncentracija.
Dr Aleksandar Radović govorio je o dijgnozi istakavši da se svi skrininzi zasnivaju na anamnezi, a anamneza je jutarnja glavobolje, zamor, psihički problem bez poznatog uzroka i noćno buđenje. Klinički pregled može obuhvatiti klasični internistički pregled, pri čemu treba obtratiti pažnju na obim vrata koji je kod žena preko 40cm, a kod muškaraca preko 42cm. Ukoliko je AHI indeks preko 30, može se plasirati kanila koja omogućava disanje preko noći, a preko dana adekvatnu fonaciju. Kod centarlne apnee koristimo savremeni uređaj nalik na pesmejker, a kod pacijenata sa srčanom insuficijencijom se koristi papa aparat. Cilj kratkoročnog liječenja je da se obezbijedi protok vazduha pomoću aparata, kvalitetan san i ublažiti dnevne simptome. Dugoročni ciljevi su smanjenje mortaliteta i morbiditeta, smanjenje nastanka posljedica, poboljšanje kvaliteta života i smanjenje troškova liječenja.
Dr Tamara Mašković je govorila o skriningu i pojasnila da pacijeti, koji su prepoznati kao rizični, dobijaju kod izabranog ljekara dva tipa upitnika, EPWORTH sleep nesscale i STOP BANG. Treba voditi računa o faktorima rizika i tada ljekar odlučuje da li daje uput za limitiranu polisomnografiju ili ne. Ukoliko su rezultati pozitivni, tada ljekar upućuje dalje pacijenta, a ukoliko nijesu a pacijent ima rezistentnu hipertenziju, teške poremećaje ritma, anginu pektoris ili prethodni infarkt miokarda i cerebrovaskularni insult, ljekar će ga takođe uputiti na limitiranu polisomnografiju, koja mjeri oralni i nazalni protok vazduha, seturaciju kiseonikom, hrkanje, pokrete grudnog koša i abdomena, položaj tijela i AHI indeks. Ukoliko su rezultati limitirane polisomnografije vrijednosti od 0 do 5, tada je nalaz negativan, a ako je AHI indeks od 0 do 15 treba uputiti pacijenta na dodatnu dijagnostiku – na punu polisomnografiju, koja se radi u Brezoviku. Ako je AHI indeks od 15 do 30, pacijente treba uputiti da koriste CPAP ili BiLevel aparat ako imaju propratnu bolest pluća ili neurološka oboljenja.
Program za praćenje pacijenta je ENCORE PRO. U aparatu koji pacijenti koriste nalazi se SD kartica koja prati pacijenta u toku noći dok koristi aparat, bitno je da se aparat u toku noći koristi najmanje četri sata. U prva tri mjeseca idu kontrole SD kartice na mjesec dana, sljedeće tri kontrole idu na tri mjeseca, a kasnije na šest mjeseci i po potrebi pacijenta.
Poruka sa skupa je da su poremećaji disanja u spavanju veoma česti i mogu da izazovu mnoge zdravstvene problem, tako da se moraju na adekvatan način prevenirati i liječiti.
Dragan Novčić