Virus hepatitisa C praktično je neuočljiv do pojave teško izlječivih stanja. Ugrožene grupe: intravenski korisnici, HIV osobe, zatvorenici, trudnice. Uzroci mogu biti i kontaminacija tetovažom ili transfuzija inficirane krvi.
U cilju edukacije opšte populacije u vezi sa infekcijom HCV virusom, na Desetoj Medikalovoj konferenciji govoreno je o približavanju tretmana liječenja HCV pacijentima u Crnoj Gori, kao i o eliminaciji infekcije virusom hepatitisa C. Stručni predavači bile su dr Ivana Đuković i dr Danijela Stojanović, iz Kliničkog centra Crne Gore. Kao što je i očekivano, tokom ove sesije otvoreni su i brojni drugi aspekti ove veoma prisutne, ali skoro nevidljive infekcije. Ohrabrujuća je vijest da inovativna terapija koja je od 2017. dostupna i kod nas u Crnoj Gori omogućava veoma visok procenat izlječenja, čak preko 98%. Ipak, ovom prilikom je naročito naglašen značaj prevencije, tj. najprije testiranja rizičnih grupa.
Oko 80% svih infekcija pređe u hronicitet !
Dr Ivana Đuković je upozorila da se kod nas u Crnoj Gori samo Infektivna klinika KCCG-a bavi ovim bolestima i liječi bolesnike oboljele od hepatitisa C. U pitanju je, kako je objasnila, infekcija izazvana virusom C hepatitisa koji je prenosilac bolesti. Većina bolesnika se zarazi opremom za injektiranje droga.
Hepatitis C može da ima blag tok bolesti, bez ikakvih simptoma, do hroničnog hepatitisa koji vodi krajnjem stadijumu oštećenja jetre: cirozi jetre i karcinomu.
Genetsko nasljeđivanje je, takođe, moguće. Dokazano je da osoba koja ima CC genotip interleukina 28 b ima veću šansu da oboli.
Otprilike oko 80% svih infekcija hepetitisom pređe u hronicitet, a većina ovih osoba uopšte nije svjesna da ima infekciju.
─ Hronični C hepatitis je sporo progresivna bolest koju karakteriše perzistentna inflamacija jetre i ona vodi u razvoj ciroze otprilike 10-20% nakon 20-30 godina od zaražavanja. Trenutno za ovu bolest ne postoji vakcina i ciroza jetre koja je izazvana HCV-om jeste glavna indikacija za transplantaciju jetre u Evropi, SAD i na Balkanu ─ objasnila je dr Đuković. U svijetu se dijagnostikuje oko 1,5 milion novoinficiranih godišnje, 3,2 miliona djece i adolescenata ima ovu infekciju, a SZO procjenjuje da je 2019. oko 290 hiljada ljudi umrlo od ove infekcije, tj. njenih komplikacija: ciroze i hepatocelularnog karcinoma.
Boks: Hepatitis C nije ravnomjerno zastupljen, a najveću prevalenciju imaju zemlje Sjeverne Evrope i Azije, odn. istočnog dijela Evrope i Azije, kao i sjeverni dio Afrike. Egipat je poznat po visokoj prevalenci hepatitisa C.
Hepatitis C je veoma rasprostranjen među osobama koje injektiraju droge, a dosta rjeđi način prenosa čine transfuzija kontaminirane krvi, produkata krvi ili transplantacija inficiranih organa. Rijetko se desi i transmisija s majke na dijete, seksualna transmisija, uglavnom u MSM populaciji, a prenos je moguć i tetoviranjem nesteroidnim instrumentima i upotrebom kontaminiranih špriceva. 2017. je procijenjeno da je prevalencija HCV-a u SAD-u oko 53% među intravenskim korisnicima droga, a visokom prevalencom od preko 2% smatra se prisustvo HCV antitijela u opštoj populaciji.
Faktori koji su povezaani sa većom progresijom bolesti jesu: muški pol, upotreba alkohola, infekcija HCV-om u starijoj životnoj dobi, koinfekcija sa G hepatitisom, steatoza jetre, insulinska rezistencija. Sve su to faktori koji doprinose progresiji bolesti i razvoju hroničnog hepatitisa C. Dr Đuković upozorava da i konzumiranje alkohola doprinosi razvoju ciroze, zajedno sa C hepatitisom, tj. ekspanzivna upotreba alkohola, od preko 40 g na dan, tj. više od dvije čaše vina.
Cilj liječenja HCV pozitivnih bolesnika, kako objašnjava dr Đuković, jeste da se spriječi progresija bolesti ka cirozi i karcinomu, da se smanje ekstrahepatične manifestacije ove bolesti, da se poboljša kvalitet života ovih bolesnika, ali i da se spriječi zaražavanje drugih ljudi. Većina ovih pacijenata, iako nema nikakve simptome, može imati blage, nespecifične simptome u smislu malaksalosti, bržeg zamora, nespecifičnih bolova ispod desnog rebarnog luka.
Ljekovi za liječenje C hepatitisa djeluju na način što inhibiraju proteazu i polimerazu, a u Crnoj Gori su dostupni pangenotipski interferonski protokoli i kombinacije MST polimeraze i MST paninhibitora, kao i proteazni inhibitor sa MST paninhibitorom. Prije nego se započne liječenje važno je, po preporuci dr Đuković, utvrditi genotip kojim je osoba inficirana. Liječenje može trajati 8-16 sedmica. Važno je voditi računa i o bubrežnoj funkciji.
Uz preporuke i analize u vezi sa pojedniostima ljekova i njihovih kombinacija, dr Đuković objašnjava da su danas veoma visoke stope izlječenja, čak iznad 98%. Genotip 3, koji je ranije smatran težim za izlječenje i bio povezan sa većim brojem komplikacija u vidu fibroze, steatoze i brže progresije u cirozu, čini oko 20-30% svih genotipova. Inovativnom terapijom koja je danas široko dostupna, objasnila je dr Đuković, i ovaj genotip se uspješno liječi, sa preko 98% efikasnosti. Na kraju, dr Đuković je prezentovala i administraciju liječenja ove infekcije kod nas.
Novi izazovi
Napredak u liječenju hepatitisa C i izazove za dalje liječenje u Crnoj Gori prezentovala je dr Danijela Stojanović. Upozoravajući da je 71 milion ljudi širom svijeta hronično zaražen HCV infekcijom, a od toga 75% pacijenata ne zna da ima infekciju, dr Stojanović kaže i da svega oko 25% ima manifestaciju akutne infekcije. Oni najčešće imaju klasične simptome vezane za akutni hepatitis u smislu gubitka apetita, mučnine, povraćanja, bola ispod desnog rebarnog luka, malaksalosti, groznice, različitih artralgija i drugih rjeđih manifestacija.
Simptomi hronične progresije vezani za HCV infekciju vezani su za ekstrahepatične manifestacije. Od strane CNS-a u pitanju su depresija i anksioznost, mogu da se jave globulinemije, vaskulitisi, glomerularni artritisi, dermatološke manifestacije u smislu pruritisa, eritema migransa, eritema multiforme, parestezije, senzorne neuropatije, a javljaju se i različiti osjećaji peckanja i autoimune bolesti.
Dr Stojanović precizira da najrizičnije grupe za infekciju hepatitis C čine: intravenski korisnici i zatvorenici, potom ljudi koji su koristili derivate krvi prije 1995. godine, hemodijalizni pacijenti, hemofiličari, MSM populacija, ljudi koji imaju infekciju uzrokovanu HIV virusom i ostale bolesti jetre. Ona, takođe, objašnjava da savremeno liječenje HCV-a ide putem mikroeliminacije. — S obzirom da smo u eri liječenja novim ljekovima direktnodjelujućim agensima, dakle, vakcina za HCV infekciju još nije otkrivena, potrebno je da se globalna samoeliminacija HCV virusa vrši na osnovu mikroeliminacije. To je jednostavniji pristup — kaže dr Stojanović.
Strategija za mikroeliminaciju HCV-a donešena je 2016. god. od strane SZO. Prema Smjernicama za liječenje HCV-a u Crnoj Gori, na prvom mjestu je terapijska linija novih direktnodjelujućih agenasa. — Mi smo krenuli sa liječenjem 2016. god. sa genotip specifičnim ljekovima, dok smo 2020. god. nastavili liječenje antigenotipskim ljekovima. Korisitimo gajdlajnse koji su objavljeni na Evropskoj asocijaciji za bolesti jetre — kaže dr Stojanović.
Opisujući iskustvo liječenja inovativnim terapijama kod nas, dr Stojanović navodi da su nakon grupe hemodijaliznih pacijenata, sadu u fokusu intravenski korisnici i zatvorenici. — Mikroeliminaciju smo radili 2018. na hemodijaliznim pacijentima, ukupno 12. Liječeni su našim terapijskim protokolom. Stepen izlječenja je bio preko 95%, ali s obzirom na komorbiditete bolesti imali smo i letalne ishode zbog njihove osnovne bolesti — opisuje ona. Samo Klinika za infektivne bolesti verifikovala je 458 pacijenata sa pozitivnim testovima. Liječeno je 176 pacijenata sa genotip specifičnim protokolima i pangenotipskim ljekovima.
Od 2020. u crnogorskom zdravstvenom sistemu dostupni su pangenotipski ljekovi. Liječeni pacijenti najčešće su bili inficirani genotipom 1, i to su bili pacijenti koji do tada nisu bili liječeni. Jednu grupu pacijenata činili su i oni inficirani genotipom 3, sa lakom fibrozom. Uspješnost liječenja bila je, po dr Stojanović, veća od 98%. U 2021. prednjačio je genotip 3, a oštećenja jetre kretala su se od lake fibroze do ciroze jetre. Stepen izlječenja bio je veći u odnosu na 2020.
U cilju efikasnijeg liječenja neophodno je sprovesti ciljni skrining. Kod osobe koja ima simptome HCV infekcije, brža je progresija i transmisija bolesti, pa je u tom slučaju, kaže dr Stojanović, za liječenje možda prekasno. Zato je važno vršiti testiranje rizičnih grupa: intravenskih korisnika, HIV pozitivnih, zatvorenika, trudnica. — Potrebno je da intervenišemo prije nego što bolest napreduje — ističe dr Stojanović.
Procjena za 2017. bila je da se smatra da je samo 20% ljudi sa HCV infekcijom svjesno svoje bolesti. Od toga, širom svijeta, samo 7% je dijagnostikovano što se tiče hroničnog hepatitisa C. SZO je objavila smjernice za skrining, što je, po dr Stojanović, jako bitno u smislu prevencije testiranjem rizičnih grupa, da bi se došlo do brže dijagnostike i bržeg liječenja grupacija.
Anita Đurović
Add comment