Dr Emir Muzurović, internista endokrinolog
Klinički centar Crne Gore
Dijabetesna polineuropatija i vitamin B1-Tiamin
Dijabetesna polineuropatija je oboljenje perifernih nerava uzrokovano šećernom bolešću. Povišene vrijednosti glukoze u krvi mogu dovesti do: poremećaja cirkulacije koji dovode do oštećenja malih krvnih sudova, nagomilavanja masti u ćelijama koje čine nervni omotač (što remeti normalnu aktivnost ovih ćelija) i metaboličkih poremećaja koji remete dotok bjelančevina, transmitera (prenosioca) i drugih hranljivih materija u distalne (završne) dijelove nerva.
Vitamin B1 ima dominantno uticaj na metabolizam ugljenih hidrata i proizvodnju energije, tako da njegov deficit posebno pogađa tkiva sa visokim prometom glukoze/energije: nervni sistem i kardiovaskularni sistem. Vitamin B1 je od esencijalnog značaja za neurotransmisiju i pravilno funkcionisanje kardiovaskularnog sistema. Najznačajnije posljedice nedostatka vitamina B1 na nervni sistem su polineuropatija i posljedična mišićna slabost. Nedostatak vitamina B1 ima takođe značajnog udjela u razvoju srčane insuficijencije.
Ljudski organizam sadrži oko 30 mg vitamina B1, ali i troši 1-2 mg dnevno. Unos vitamina B1 manji od 0,2 mg dnevno može dovesti do razvoja polineuropatije u periodu od 3 mjeseca. Osobe koje su oboljele od dijabetesa imaju manjak ovog vitamina, jer se izlučuje 15 puta brže nego kod zdravih osoba. U nedostatku vitamina B1 organizam slabo prerađuje ugljene hidrate, usljed čega dolazi do nagomilavanja piruvata u krvi. Piruvati su supstance koje ubrzavaju razvoj polineuropatije, i tada se javlja bol u mišićima i smanjena osjetljivost u šakama i stopalima.
Da li su svi B1 vitamini isti – tiamin vs benfotiamin – ima li razlike?
Benfotiamin je fosforilisani derivat tiamina (S-benzoylthiamine-O-monophosphate) rastvorljiv u mastima. Benfotiamin je prolijek koji se pretvara u tiamin (vitamin B1) i aktivni oblik tiamin difosfat (TDP) unutar organizma. Karakteriše ga veoma dobra tolerancija a zbog lipofilne strukture ne dovodi do alergijskih reakcija. Prednost benfotiamina u odnosu na tiamin je njegova molekularna struktura. Razlika u bioraspoloživosti tiamina i benfotiamina je signifikantna i proizilazi iz činjenice da su za apsorpciju tiamina u krv neophodni proteinski nosači, dok je benfotiamin liposolubilan i pasivno difunduje u krv kroz ćelije mukoze. Tiamin ima zatvoren tiazolov prsten, dok benfotiamin ima otvor na ovoj lokaciji u svojoj strukturi. Ova razlika ga čini lipofilnim i omogućava da prolazi kroz ćelijske membrane. Benfotiamin ulazi pravo u ćeliju, zaobilazeći prepreke sa kojima se suočava tiamin. U ćeliji se zatvara tiazolski prsten stvarajući biološki aktivan tiamin. (Slika 1.)
U okviru brojnih kliničkih ispitivanja potvrđeno je da se poslije primjene benfotiamina brzo postižu visoke koncentracije tiamina i TDP u krvi i u eritrocitima, kao i cerebrospinalnoj tečnosti. U kliničkoj studiji sprovedenoj od strane Schreeb i saradnika,* koja se bavila istraživanjem bioraspoloživosti benfotiamina i tiamina nakon uzimanja njihovih ekvimolarnih količina, dokazano je da je nakon uzimanja benfotiamina postignuta 5x veća bioraspoloživost (AUC) i 7x veća maksimalna koncentracija u plazmi. Visoka bioraspoloživost obezbjeđuje znatno veće koncentracije aktivne supstance u ciljnim tkivima. Osim toga benfotiamin se u organizmu zadržava duže od derivata tiamina rastvorljivih u vodi. Visoke koncentracije aktivne supstance, koje su neophodne za farmakološko dejstvo, mogu se ostvariti samo putem oralnog unošenja lipofilnog benfotiamina i samo tako se može postići mаksimаlni klinički efekаt kod pаcijenаtа sa dijаbetesnom neuropаtijom. (Slika 2.)
Deficit vitamina B1 u dijabetesu
Deficit vitamina B1 je uobičajen u dijabetesu. Koncentracija tiamina u plazmi smanjena je za 76% kod pacijenata sa dijabetesom tipa 1 i za 75% kod pacijenata sa dijabetesom tipa 2 u odnosu na zdrave osobe.** Deficit vitamina B1 je prouzrokovan povećanim klirensom tiamina u bubrezima.** (Slika 3.)
Faktori koji doprinose ovom deficitu su:
- Povećane potrebe (kofaktor mnogih enzima u katabolizmu ugljenih hidrata)
- Neodgovarajući unos hrane koji povećava potrebe za vitaminom B1 (Slika 4.)
Velika opservaciona studija (1154 pacijenta sa dijabetesnom polineuropatijom) je nedvosmisleno pokazala da benfotiamin ima značajnu ulogu u tretmanu dijabetesne polineuropatije.*** Kod 2/3 pacijenata je prikazano značajno poboljšanje neuropatskih problema (žarenje, utrnulost, parestezije).*** (Slika 5.)
Benfotiamin takođe ima pozitivne efekte i kod liječenja ostalih komplikacija dijabetesa: dijabetesne nefropatije, dijabetesne retinopatije i dijabetesnog stopala. Osim navedenih komplikacija benfotiamin ima značajno mjesto i u tretmanu: uremijske neuropatije, alkoholne neuropatije, toksične neuropatije (npr. indukovana hemioterapijom).
Benfotiamin se može koristiti i profilaktički kod pacijenata sa dijabetesom, zatim kod pacijenata sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom/na dijalizi i kod pacijenata na hemioterapiji.
U Crnoj Gori benfotiamin je registrovan kao lijek:
- Tablete sa 100mg benfotiamina u kombinaciji sa 100mg piridoksina (vitamina B6) sa režimom izdavanja bez ljekarskog recepta.
Upravo postojanje lijeka sa režimom izdavanja bez ljekarskog recepta je razlog više, da farmaceuti u apoteci budu upoznati sa svim činjenicama koje samomedikaciju ovim lijekom mogu učiniti efikasnom i bezbjednom.
* Schreeb et al. Eur J Clin Pharmacol 1997;52(4):319-20.
**Thornalley et al. Diabetologia 2007;50(10):2164-70.
*** Schmidt J. Kassenarzt 2002;14/15:40-43.
Add comment