Hipoglikemija označava nizak nivo šećera u krvi. Normalne vrijednosti šećera u krvi se kreću od 3,43-6,1 mmol/L krvi.
Uzroci hipoglikemije
Uopšteno, hipoglikemija se može podijeliti na onu izazvanu ljekovima (jatrogena) i onu koja nije izazvana uzimanjem ljekova.
Jatrogena hipoglikemija nastaje kada je doza insulina (ili oralnog agensa) prevelika, data u pogrešnom intervalu ili je pogrešnog tipa; unos egzogene glukoze redukovan zbog noćnog gladovanja ili preskočenog obroka ili užine; pojačano insulin–nezavisno korišćenje glukoze kao npr. pri fizičkoj aktivnosti; povećana insulinska senzitivnost koja se javlja pri intenziviranoj insulinskoj terapiji: oko ponoći, nakon vježbanja, pri pojačanim fizičkim aktivnostima ili sa gubitkom tjelesne mase; smanjena endogena produkcija glukoze, npr. prilikom uzimanja prekomjerne količine alkohola; smanjen insulinski klirens u bubrežnoj insuficijenciji.
Hipoglikemija koja nije izazvana uzimanjem lijeka može se dalje podijeliti na hipoglikemiju nastalu gladovanjem (našte), u kojoj se hipoglikemija javlja nakon gladovanja, te na reaktivnu hipoglikemiju (alimentarnu), u kojoj se hipoglikemija pojavljuje kao reakcija na jedenje, obično ugljenih hidrata (šećera).
Uzimanje alkohola, obično kod ljudi koji mnogo piju a ne jedu duže vrijeme, može dovesti do teške hipoglikemije i posljedičnog stupora.
Neki ljudi koji su bili podvrgnuti izvjesnim operacijama na želucu razviju hipoglikemiju između obroka (alimentarna hipoglikemija, vrsta reaktivne hipoglikemije). Hipoglikemija se javlja jer se šećeri vrlo brzo apsorbiraju, te potiču prekomjernu proizvodnju insulina. Visok nivo insulina uzrokuje brzi pad nivoa šećera u krvi. Rijetko se alimentarna hipoglikemija pojavi kod ljudi koji nisu bili podvrgnuti hirurškom zahvatu, kod kojih se to stanje naziva idiopatska alimentarna hipoglikemija.
Prekomjerna proizvodnja insulina takođe može izazvati hipoglikemiju. Prekomjerna proizvodnja može nastati iz tumora ćelija gušterače koje proizvode insulin (insulinom). Ponekad hipoglikemiju uzrokuje tumor izvan gušterače jer proizvodi hormon sličan insulinu.
Rijedak uzrok hipoglikemije je jedna autoimuna bolest u kojoj tijelo proizvodi antitijela na insulin. Nivo insulina u krvi nenormalno se mijenja jer gušterača proizvodi velike količine insulina da svlada antitijela.
Hipoglikemija može takođe nastati i zbog bubrežne insuficijencije ili insuficijencije srca, raka, poremećene funkcije hipofize ili nadbubrežne žlijezde, šoka i sepse. Bolesti jetre, npr. usljed virusnog hepatitisa, ciroze ili raka, takođe mogu dovesti do hipoglikemije.
Fakticijalna hipoglikemija uzrokavana je samodestruktivnim davanjem insulina ili uzimanjem oralnih antidijabetika, ima sličnih osobina sa insulinomom, razlikuju se po tome što je kod insulinoma visok nivo C–peptida za razliku od fikticijalne hipoglikemije.
Klinička slika
Sindrom hipoglikemije čine dvije grupe simptoma i znakova koji se javljaju kao posljedica nedovoljnog snabdijevanja mozga glukozom (neuroglikopenija) ili kompenzatorne aktivacije simpatičkog nervnog sistema (adrenergijska aktivacija).
U prvu grupu se svrstavaju: glavobolja, ošamućenost, nejasan vid, poremećaj finih motornih radnji, konfuzija, konvulzije i, u najtežem obliku, gubitak svijesti.
U drugu grupu se svrstavaju: znojenje, tremor (podrhtavanje), ubrzan rad srca, anksioznost i glad.
Hipoglikemija može trajno oštetiti mozak.
Kod bolesnika sa tumorom gušterače koji proizvodi insulin simptomi se obično javljaju rano ujutro nakon noćnog gladovanja, naročito ako su skladišta krvnog šećera još više iscrpljena fizičkom aktivnošću prije doručka. U početku ljudi sa tumorom obično imaju samo povremene epizode hipoglikemije, ali tokom nekoliko mjeseci ili godina, epizode postaju sve češće i teže.
Dijagnoza
Hipoglikemija nevezana za primjenu egzogenog insulina je rijetko stanje karakterisano niskim nivoom glukoze u plazmi, nadražajem simpatičkog sistema i disfunkcijom CNS–a. Dijagnoza se postavlja analizom krvi u vrijeme simptoma ili testom gladovanja tokom 72h. Mjerenje nivoa insulina u krvi za vrijeme gladovanja može biti potrebno da se odredi ima li pacijent neki tumor koji luči insulin. U idealnom slučaju tumor se pronalazi prije operacije CT-om, MRI ili UZ pregledom.
Liječenje
Simptomi hipoglikemije se povlače unutar nekoliko minuta nakon uzimanja šećera u bilo kojem obliku, npr. u obliku bombona ili tableta glukoze ili voćnog soka, vode sa nekoliko kašićica šećera. Ako ne mogu uzimati na usta, daje se 50–100 ml 50% glukoze kao IV bolus, na što se po potrebi nastavlja infuzija 5–10% glukoze do povlačenja simptoma. Ako intravenska terapija nije moguća koristi se glukagon 0,5 (za osobe <20 kg) ili 1 mg (za osobe ≥20 kg) SC ili IM. Glukagon je hormon koji luči gušterača, a koji stimuliše jetru da stvara velike količine glukoze.
Tumore koji luče insulin treba ukloniti hirurškim putem.
Nedijabetičari koji su skloni hipoglikemiji mogu izbjeći epizode čestim jedenjem malih obroka, a ne uobičajena tri obroka dnevno.
Dr Miruna Kuzman,
Ljekar na specijalizaciji interne medicine,
Klinika za onkologiju i radioterapiju, KCCG
Add comment