Prof. dr Mirko Peković, spec. neuropsihijatar
Savremeni ritam i tempo života u uslovima vezanim za bezbijednost saobraćaja važan je faktor stabilnosti svake društvene zajednice. Za pravilno (ispravno) upravljanje motornim vozilom neophodna je intaktnost psihičkih funkcija (dobro funkcionisanje). Ono podrazumijeva dobro funkcionisanje psihomotorike, čovjekovih čula i brzine reagovanja. Upravo to podrazumijeva psihičku stabilnost, odsustvo bolesti i drugih štetnih uticaja po integritet čovjekove ličnosti.
Medikamenti (psihotropni ljekovi) koji svojim raznovrsnim farmakološkim (medicinskim) svojstvima mijenjaju postojeće stanje svijesti, ako se uzimaju u toku vožnje nijesu bezopasni za sigurnost i funkcionisanje vozača.
Savremeni psihotropni ljekovi koji se često nekritčki koroste i mogu naći u slobodnoj prodaji na „crno“ i slično, direktno utiču na čovjekove psihičke i motoričke funkcije i sposobnosti, kao i na pojedina čula. Smatra se da nijedna psihotropna susptanca (psihofarmak) nije bez nepovoljnog uticaja na sposobnost vozača.
Ovaj problem treba da je u fokusu interesovanja saobraćajne medicine, što kod nas nije slučaj. Hipnotici i hipnotički sedativi se ponašaju kao narkotici i imaju veliku ulogu u saobraćaju jer izazivaju pospanost. Rizik za učešće u saobraćaju prilikom uzimanja ovih sredstava uslovljen je hipnotičkim efektom. Ako se istovremeno unese i mala doze alkohola, posebno u toku noći, onda se potencira anestetički efekat, odnosno opasnost po vozaća, a time i ostale učesnike u saobraćaju.
Neuroleptici su značajni za saobraćajnu medicinu jer imaju naglašen i snažan sedativni, a time i hipnotički efekat. Ta njihova svojstva naročito se ispoljavaju na početku medikalizacije, odnsno korišćenja lijeka, tim prije ako je riječ o osobama koje do tada nijesu koristile ove medikamente. Ovi medikementi pored ostalog direktno remete funkcije čula, naročito čula vida. Proces intenzivnog razmišljanja i brzog donošenja odluka je redukovan i kompromitovan, te je u kritičnim situacijama tzv. „psihička sekunda“ veoma produžena. Njihov sedativni i hipnotički efekat tiče se i motorike. Ovi medikamenti mogu dovesti i do hipotenzije, pada krvnog pritiska, što može imati za posljedicu vrtoglavicu, onesvješćenje ili kolapsno stanje.
Antidepresivi takođe utiču na upravljanje mtornim vozilom. Njihova upotreba može da izazove razdražljivost, dekoncetraciju i osjećanje straha. Oni takođe mogu ponekad da dovedu do povišene anksioznosti, koja je veoma opasna za stabilnost vozača, pa tako i za sigurnost u saobraćaju. Pored toga, ovi medikamenti imaju neželjene efekte koji se manifestvuju padom krvnog pritiska, smetnjama akomodacije te pojave tranzitorne konfuzno-delirantne epizode.
Ataraktici, odnosno sedativi, zaslužuju ozbiljnu pažnju u saobraćajnoj medicini zbog njihove široke upotrebe, a često i zloupotrebe u naše vrijeme. Ovi medikamenti imaju dvije nepoželjne osobenosti koje direktno utiču na vozačeve sposobnosti i upravljanje motornim vozilom. Prva se tiče u mioreraksantnom djelovanju (opuštanju mišića), a druga u hipnotičkom (pospanost) efektu. Treba pomenuti i njihovo sinergičko svojstvo kod upotrebe alkoholnih pića.
Stimulatori budnosti, odnosno psihotonici, varljivo utiču na vozačke sposobnosti. Naime, u prvoj fazi djelovanja izazivaju prividan osjećaj bodrosti i svježine, osjećaj sigurnosti i slično, a u narednoj fazi iznenada nastupa stanje psihofizičke iscrpljenosti.
Psihodisleptici ili halucinogeni predstavljau brojne droge koje mogu kod zdravih osoba pertubirati (izmijeniti) psihičko stanje, psihičku ravnotežu i izavati tranzitoirnu psihozu.
Antihistaminici su značajni u saobraćajnoj medicini zbog hiponosedativnog efekta. Tu spadaju analgetici, antiemetici i drugi, koji imaju veoma široku upotrebu.
Antihipertenzivna sredstva mogu da dovedu do naglih poremećaja u cirkulaciji krvi, što se ogleda u pojavi nesvjestica, vrtoglavica, sve do pojave sinkopa ili kolapsnih stanja. Ovo iz razloga što u oivim medikamentima ima komponenata sa sedativnim efktima.
Nepovoljan efekat na čovjekove vozačke sposobnosti i sigurnosti u saobraćaju izazivaju određenu podozrivost preme naznačenim psihofarmacima, bez kojih ne može opstati savrenena medicina.
Dodajte komentar