Specijalistička ambulanta za poremećaje ishrane u IJZCG

Doc. dr Snežana Barjaktarović-Labović

Spec. higijene, uži spec. dijetoterapije

Institut za javno zdravlje

Higijenolozi u Specijalističkoj ambulanti za poremećaje ishrane su značajan preventivno-kurativni resurs javnog zdravlja Crne Gore

Kao rezultat praćenja trendova u incidenciji i prevalenciji hroničnih nezaranih bolesti, Institut za javno zdravlje Crne Gore je prepoznao potrebu da kroz preventivni rad utiče na učestalost javljanja bolesti povezanih sa načinom ishrane pa je u septembru 2003. godine osnovao Savjetovalište za pravilnu ishranu u okviru Centra za higijenu i zdravstvenu ekologiju. Nakon reforme na nivou primarne zdravstvene zaštite, 2008. godine, Savjetovalište je reorganizovano u Specijalističku ambulantu za poremećaje ishrane.

Sve hronične nezarazne bolesti koje su vodeći uzroci obolijevanja, invalidnosti i prijevremenog umiranja stanovnika Crne Gore su povezane sa načinom ishrane. Povećana konzumacija zasićenih i trans masti, prostih šećera i soli, kao i nedovoljna konzumacija svježeg povrća i voća uz nedovoljnu fizičku aktivnost su postali vodeći faktor rizika za mnoge nezarazne bolesti. One skraćuju životni vijek i urušavaju kvalitet života. Opterećenje bolestima koje su povezane sa nepravilnom ishranom nastavlja da raste kako u zemljama evropskog regiona tako i u našoj zemlji. Sve navedeno učvršćuje razloge za rad naše ambulante i ukazuje na potrebu omasovljenja higijenologa i dijetologa kao stručnjaka u oblasti ishrane.

Obzirom da ishrana i jelovnik moraju biti indidvidualno određeni, u Specijalističkoj ambulanti za poremećaje ishrane se sprovodi individualan rad sa svakim pacijentom. Nakon zakazivanja prvog pregleda koje se može obaviti telefonom, mejlom ili ličnim dolaskom, a sa uputom izabranog ljekara, pacijeti dolaze sa rezultatima laboratorijskih analiza i medicinskom dokumentacijom koju posjeduju.

Prilikom prvog pregleda pacijenta primaju medicinska sestra i nutricionista koji kroz razgovor i anketu ishrane utvrđuju njegove navike u ishrani, ali vrše i antropometrijska mjerenja kao osnovu za utvrđivanje nutritivnog statusa. Zatim pacijent dolazi kod higijenologa koji kroz laboratorijske analize, ličnu, porodičnu i nutritivnu anamnezu, utvrđuje opšte zdravstveno stanje pacijeta, eventualne rizike od oboljevanja od određenih bolesti, što sve zajedno čini osnovu u određivanju dijetoprevencije ili dijetoterapije.

I dijetoprevencija i dijetoterapija se u našoj ambulanti određuju i sprovode u skladu sa zvaničnim preporukama za pravilnu ishranu i u skladu sa principima medicinske dijetetike.
Antropometrijska mjerenja obuhvataju mjerenje tjelesne visine, telesne mase, obima struka, obima kukova, obima nadlaktice, debljine kožnih nabora. Iz dobijenih vrijednosti se izračunavaju indeks tjelesne mase (BMI), odnos obima struk/kuka koji služe za procjenu stanja uhranjenosti pacijenta i kao metoda za utvrđivanje zdravstvenih rizika.

U Specijalističkoj ambulanti za poremećaje ishrane se vrši i procjena tjelesne kompozicije bioelektričnom impedancom (BIA) na TANITA vagi. BIA je brza, neinvazivna i naučno provjerena metoda za procjenu sastava tijela. Sastav tijela procijenjuje na osnovu razlike koju različita tkiva pružaju prolasku niskoj i bezbjednoj dozi struje kroz organizam. Kada se podesi za izabranog pojedinca (starost, pol, visina) vaga na osnovu instaliranog softvera izračunava procentualni sadržaj masti, proteina, vode i sl. u strukturi tijela.

Ovaj način određivanja sadržaja i distribucije masne mase, nezavisno od ukupne tjelesne mase i stepena uhranjenosti, daje daleko preciznije podatke i predstavlja napredniju dijagnostičku proceduru u odnosu na određivanje indeksa telesne mase.

Tanita vaga mjeri:
– procenat tjelesne masti (%) i sadržaj masnog tkiva (kg)
– sadržaj visceralnih masti
– sadržaj mišićnog tkiva (kg)
– procenat tjelesne vode (%) i količinu vode u organizmu (kg)
– kalorijski unos hrane potreban za bazalni metabolizam (kcal)
– sadržaj koštane mase (kg)
– metaboličku starost (godine)

Da bi rezultati mjerenja bili tačni i prihvatljivi, neophodno je mjerenje izvršiti pod sljedećim uslovima:
– tri ili više sati nakon buđenja
– tri ili više sati nakon posljednjeg obroka
– dvanaest ili više sati nakon intenzivnih fizičkih aktivnosti
– ne treba konzumirati alkohol najmanje 12h prije mjerenja
– ne treba se tuširati neposredno prije mjerenja

Mjerenje na TANITA vagi je bezbolno i traje kraće od minuta.

Tokom kontrolnih pregleda se u cilju praćenja efikasnosti propisanih dijetopreventivnih ili dijetoterapeutskih mjera vrše antropometrijska mjerenja i određivanje tjelesne kompozicije, odnosno prate promjene u strukturi tijela i poboljšanju opšteg zdravstvenog stanja.

Uz sve navedeno, higijenolozi u okviru rada u Specijalističkoj ambulanti za poremećaje ishrane se bave:
– izradom edukativnog materijala za pravilnu ishranu za zdravu populaciju i ali i različite poremećaje zdravlja;
– sprovode edukacije stanovništva i edukatora (zdravstvenih, prosvjetnih i obrazovnih radnika) o principima pravilne ishrane i zdravim stilovima života;
– pružaju pomoć u programiranju kolektivne ishrane;
– prižaju stručnu pomoć proizvođačima hrane;
– vrše konsultativne preglede kao podršku kolegama u Kliničkom Centru Crne Gore;
– kao naučna baza Medicinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore učestvuju u realizaciji nastavnih aktivnosti;
– učestvuju u planiranju i realizacij aktivnoti na unaprjeđenju ishrane i stanja uhranjenosti populacije kroz izradu programa i strateških dokumenata sa Ministarstvom zdravlja;
– kao članovi Društva za hranu i ishranu Crne Gore, higijenolozi su u stalnoj komunikaciji sa srodnim udruženjima iz Evrope i svijeta, sa naučnim i stručnim institucijama u oblasti promocije pravilne ishrane;
– u cilju promocije pravilne ishrane kao veoma važne preventivne mjere u očuvanju i unaprjeđenju zdravlja, higijenolozi Instituta za javno zdravlje su u kontinuiranoj saradnji sa medijima putem kojih dijele isključivo informacije zasnovane na medicinskim dokazima.

Radno vrijeme Specijalističke ambulante za poremećaje ishrane: