Dr Valentina Kalinić, internista endokrinolog
Klinički centar Crne Gore
Antioksidansi predstavljaju zaštitni mehanizam od oksidativnog stresa. To su molekuli sposobni da inhibiraju oksidaciju drugih molekula, tako što doniraju jedan ili više elektrona slobodnom radikalu, što ga čini stabilnijim i sprječava nastanak oksidativnog stresa, koji uzrokuje oštećenje ćelija.
Sistem antioksidativne zaštite obuhvata enzimske i neenzimske antioksidanse,
Protiv štetnog dejstva slobodnih radikala naše tijelo se bori na različite načine, a tu su i određene namirnice (uglavnom voće i povrće) koje sadrže antioksidanse. Antioksidans je prirodan molekul koji pospješuje njihovo neutralisanje i sprječava oštećenja ćelija. Osim onih koji su nam dobro poznati i dostupni (vitamin C i E, beta karoten, enzimi, itd.), postoji jedan univerzalan antiokidans koji pozitivno utiče na liječenje brojnih oboljenja. To je alfa lipolinska kiselina!
Alfa-lipoinska kiselina sprječava oksidaciju polinezasićenih masnih kiselina, štiti nezasićene membranske lipide od oksidacije, reaguje sa slobodnim radikalima, koji oštećuju ćelijsku membranu i DNK bez formiranja novih slobodnih radikala u procesu. Zahvaljujući svojoj hemiskoj strukturi, rastvorljiva je i u vodi i u mastima, i ima sposobnost prolaska kroz krvno-moždanu barijeru. Alfa-lipoinska kiselina je bitan kofaktor u reakcijama proizvodnje energije u organizmu.
Antioksidans poznat i pod nazivom ALA, lipoinska kiselina, tioktinska kiselina, itd. je jedini antioksidans koji djeluje protiv različitih vrsta slobodnih radikala, a podstiče i obnavljanje drugih antikoksidansa u tijelu. Alfa lipoinsku kiselinu proizvodi i naš organizam, a u malim procentima je unosimo i kroz ishranu. Ona je neophodna za stvaranje energije u tijelu, a nalazi se u brokoliju, šargarepi, krompiru, kvascu, crvenom mesu i drugim namirnicama. Ono što je posebno značajno jeste da se ovaj antioksidans povezuje sa liječenjem mnogih bolesti među kojima su liječenje dijabetesa, oštećenja perifernih nerava (dijabetesna polineuropatija), oboljenja krvnih sudova i srca, kao i jetre, pomaže kod trovanja metalima, a tu su i mnoge druge bolesti gdje alfa lipoinska kiselina može pozitivno uticati, jer sprječava štetna dejstva slobodnih radikala, jača imunitet, a time i naš odbrambeni sistem.
Alfa-lipoinska kiselina svoja imunomodulatorna dejstva ispoljava pospješujući urođeni imunski odgovor, tako što poboljšava funkciju NK ćelija, makrofaga i monocota, ali pospješuje i stečeni (specifični) imunski odgovor, i to tako što poboljšava funkciju T i B limfocita i reguliše lučenje citokina.
Alfa-lipoinska kiselina se koristi kao antioksidant, odnosno suplement koji može da spriječi oksidaciju i nastajanje slobodnih radikala koji mogu da oštete ćelije. Slobodni radikali su povezani sa više bolesti, kao što su srčana oboljenja, dijabetes, neurološka oboljenja, karcinomi.
Alfa lipoinska kiselina u organizmu ima višestruku ulogu:
- neutrališe slobodne radikale i tako spjrečava oštećenje ćelije;
- učestvuje u obnavljanju drugih antioksidanasa kao što su vitamini C i Ei koenzima Q10, kada je njihov kapacitet tokom odvijanja fizioloških procesa iscrpljen;
- povećava sintezu glutationa, koji je neophodan za eliminaciju štetnih materija iz organizma.
Smatra se da alfalipoinska kiselina sprječava ili usporava mnoge inflamatorne, degenerativne i metaboličke procese u organizmu i da djeluje analgetski.
U posljednjih dvije godine, kada je svijet suočen sa pandemijom, u javnosti je počelo mnogo da se priča o alfa-lipoinskoj kiselini i njenom antioksidativnom i imunomodulatornom dejstvu na organizam, naročito na samom početku, kada je uvedena u protokol lijčenja inficiranih koronavirusom i oboljelih od covid 19. Zbog tog svog jakog antioksidantnog efekta i povoljnog uticaja na imunski sistem, ALK je ušla u zvanične terapijske protokole za liječenje pacijenata bez komorbiditeta i sa blagim oblikom COVID-19 virusne infekcije (protokol za simptomatsko liječenje anosmije – gubitak čula mirisa pacijenata sa Covid-19 infekcijom):
Po završetku infekcije u postkovid sindromu puno pacijenta zbog multioorganske zahvaćenosti organa , peerzistiraju smetnje trnjenja i žarenja, gdje dejstvo alfalipočne kiseline i njena svosjtava su lijek izbora u regeneraciji nervnih završetaka.
Doprinosi normalnom metabolizmu glukoze
Veliki broj kliničkih studija pratio je efekat alfa liponske kiseline na metabolizam glukoze. Alfa lipoinska kiselina predstavlja važan faktor koji ima uticaj na metabolički proces konverzije glukoze u energiju. Pokazano je da doprinosi smanjenju insulinske rezistencije, tako što doprinosi ubrzanju preuzimanja glukoze iz krvi u mišćno i masno tkivo.
Pored ubrzanja preuzimanja glukoze u mišićne ćelije, alfa lipoinska kiselina ostvaruje efekat i na povećanje iskoristljivosti glukoze stimulacijom enzimskog kompleksa koji je uključen u proizvodnju energije na nivou ćelija. Takodje, pokazano je da primjena alfa lipoinske kiseline doprinosi smanjenju rizika za razvoj komplikacija dijabetesa melitusa. Klinički je dokazano da primjena alfa lipoinske kiseline smanjuje progresiju i olakšava simptome oštećenja nerava i smanjuje rizik za razvoj dijabetesne neuropatije i doprinosi smanjenju bola kod već prisutne dijabetesne neuropatije.
Dijabetes predstavlja hronično oboljenje nastalo zbog neadekvatne proizvodnje ili dejstva insulina u organizmu, a često se dešava da se kod ovih pacijenata razvije i periferno ili vegetativno oštećenje nerava. Na to u značajnoj mjeri utiču slobodni radikali koji oštećuju ćelije, te se u dosadašnjim istraživanjima dokazalo da alfa lipoinska kiselina ima najveći uticaj na liječenje dijabetesa i dijabetesne polineuropatije, odnosno ublažavanje simptoma kao što su trnjenje i peckanje, grčevi, bol i gubitak oštećenja u rukama i nogama.
Doprinosi zdravlju nervnog sistema i održavanja normalne kognitivne funkciji
Starenje je praćeno povećanom produkcijom oksidativnog stresa na nivou nervnog sistema. Zbog svog intenzivnog metabolizma, dolazi do veće produkcije slobodnih radikala u neuronima koji vremenom postaju veoma osjetljivi na oksidativni stres. Pokazano je da zbog svog snažnog antioksidativnog i antizapaljenskog efekta alfa lipoinska kiselina ima značajnu ulogu u zaštiti nervnih ćelija od oksidativnog stresa i oštećenja.
Kliničke studije potvrđuju pozitivan efekat alfa lipoinske kiseline:
- Na sprovođenje nervnih impulsa i stimulaciju signalnih puteva vezanih za proces stvaranje memorije;
- Alfa lipoinska kiselina smanjuje progresiju oštećenja koja dovode do gubitka memorije kao i oštećenje nerava;
- Dokazano je da alfa lipoinska kiselina utiče na smanjenje bola i drugih nervnih senzacija poput osećaja trnjenja i mravinjanja prilikom oštećenja nerava.
Palmitoiletanolamid (PEA) pripada grupi endogenih bioaktivnih lipida, koji imaju centralnu ulogu u regulisanju važnih bioloških procesa u organizmu, kao što su inflamacija, bol i metabolizam lipida.
PEA djeluje antiinflamatorno, analgetski i neuroprotektivno zahvaljujući više različitih mehanizama djelovanja:
- inhibira oslobađanje proinflamatornih molekula koji su medijatori inflamacije,
- reguliše aktivost mikroglija ćelija (smanjuju prekomjernu mikroglijsku aktivnost usljed hronične aktivacije ovih ćelija odn. hronične inflamacije),
- reguliše aktivnost mastocita,
- indirektno aktivira endokanabinoidni sistem (po svojoj hemijskoj strukturi i metabolizmu nalik je endokanabionidima, koji se vezuju za CB1 i CB2 receptore odgovorne za kontrolu bola, upalnih procesa, kognitivnih i motornih funkcija).
PEA nije opioid, ne izaziva zavisnost, niti dovodi do pojave tolerancije.
Superoksid-dismutaza (SOD) je enzimski antioksidans koji predstavlja prvu liniju odbrane od oksidativnog stresa, a djeluje tako što katalizuje dismutaciju superoksidnih anjona do vodonik peroksida i molekularnog kiseonika. Prilikom peroralnog unosa, superoksid-dismutaza ispoljava i antiinflamatornu aktivnost. SOD se prirodno sintetiše u ljudskom organizmu, ali kada postoji povećano oslobađanje slobodnih radikala usljed hronične inflamacije ili nekog drugog patološkog stanja, organizam nema sposobnost da sintetiše SOD u dovoljnoj koncentraciji da ga zaštiti od oksidativnog stresa, te se u tim slučajevima preporučuje egzogena nadoknada ovog primarnog antioksidansa putem suplemenata.
Add comment