Bolest, koja se u najvećem broju slučajeva može izliječiti, svake godine odnese stotine hiljada života.
Tokom 2022. godine 2,3 miliona žena širom svijeta suočilo se sa rakom dojke dok je 670.000 umrlo.
Rano otkrivenje bolesti, kroz preventivne preglede, ključ je uspešnog liječenja, upozoravaju stručnjaci.
Preventivni programi nisu, međutim, svuda podjednako dostupni, što se vidi i po razlikama koje postoje između bogatijih i siromašnijih država.
Dok u visoko razvijenim državama jedna od 71 žene premine od ove bolesti, u drugim delovima svijeta rak dojke uzrok je smrti jedne od 48 žena, podaci su Svjetske zdravstvene organizacije (SZO).
I u zemljama regiona, rak dojke je najčešća maligna bolest među ženama.
Razlike, međutim, postoje u stopi smrtnosti i razvijenosti preventivnih pregleda.
Dok je u Sloveniji nacionalnim skriningom tokom prethodnih godina bilo obuhvaćeno i više od 75 odsto žena, u Crnoj Gori je procenat bio jednocifren.
Od raka dojke mogu da obole i muškaraci, mada mnogo rijeđe – među njima, ovaj oblik kancera čini manje od jedan odsto svih malignih oboljenja.
Srbija
Otkriveno je 4.900 novih slučajeva raka dojke, što je jedna četvrtina svih dijagnostikovanih malignih oboljenja kod žena.
Od ove bolesti umrlo je više od 1.800 ljudi, procjene su Svjetske zdravstvene organizacije.
Stopa oboljevanje je 60,5, a umiranja 18,5 na 100.000 stanovnika.
Srbija je u srednjem riziku obolevanja od ove maligne bolesti, dok je po mortalitetu među prvim zemljama Evrope.
Zato je prije više od deset godina pokrenut Nacionalni program za rano otkrivanje ove bolesti, ali su rezultati ostali dosta ograničeni.
Ovim programom predviđeno je da se sve žene starosti od 50 do 69 godina života pozivaju na preventivne preglede koji, prije svega, podrazumijevaju mamografiju.
Bilo je zamišljeno da pozivi stižu svake dvije godine na kućnu adresu, ali većina žena takvo pismo nikada nije dobila, proizilazi iz izvještaja Državne revizorske agencije.
Ovaj dokument pokazao je da organizovanim skriningom bilo obuhvaćeno daleko manje od 75 odsto ciljane populacije.
Nedostatak opreme, manjak kadra, propusti u organizaciji rada, ali i pandemija korona virusa su uzroci loših rezultata programa, piše u izvještaju.
U pojedinim gradovima Srbije postavljeni su mobilni mamografi gdje je moguće uraditi pregled, uz prethodno zakazivanje termina.
Pregledi su namjenjeni ženama od 45 do 69 godina koje u posljednja 24 mjeseca nisu uradile mamografiju.
Potrebna je i ženama starijim od 40 godina koje imaju blisku srodnicu oboljelu od raka dojke.
Bosna i Hercegovina
Od raka dojke u Bosni i Hercegovini oboljelo je 1.539 osoba i umrlo 564.
Stopa oboljevanje je 51.9, a umiranja 15 na 100.000.
U ovoj zemlji ne postoji državni skrinig program za rano otkrivanje malignih bolesti, već se pregledi organizuju na nivou kantona.
Skrining pregledima bilo je obuhvaćeno 26.569 žena od 40 do 69 godina tokom 2023. u Federaciji BiH, jednom od dva entiteta ove države.
Polovina ih živi u kantonu Sarajevo.
Na nivou cijele Republike Srpske nema organizovanog skrininga.
Una Delić, specijalistkinja radiologije, nedavno je rekla da se doktori se susreću sa sve većim brojem žena koje oboljevaju od karcinoma dojke u tridesetim godinama i pozvala pacijentkinje da idu na preglede.
„Ne bole, kratko traju, a mogu nam produžiti i osigurati bolji život.
„Primorani smo zakonski jednom godišnje registrovati auto. Ako ga ne registrujemo plaćamo kaznu, a šta je s nama? Jedan je život”, rekla je za N1.
Crna Gora
Crna Gora dijeli sa Srbijom visoku smrtnost od raka dojke i nedovoljnu uspješnost preventivnih pregleda.
U ovoj zemlji od raka dojke oboljelo je 416 i umrlo 154 osoba.
Stopa oboljevanje je 76,5, a umiranja 23,3 na 100.000.
Analiza Državnog revizora pokazala je da program skrininga nije uspješno sprovoden zbog, između ostalog, nedostatka opreme, ali i nedovoljno motivisanih ljekara koji bi se uključili.
Samo su četiri opštine bile obuhvaćene programom skrininga od 2016. do 2020. godine.
Umjesto željenog cilja od 70 odsto, preglede je prošlo oko 40-ak odsto žena.
Među ženama koje su pozvane, više od 95 odsto se odazvalo i uradilo mamografiju.
Sjeverna Makedonija
U Sjevernoj Makedoniji obolelo je 1.076, a umrlo 379 osoba od raka dojke.
Stopa oboljevanje je 65,3, a umiranja 19,5 na 100.000.
Nacionalni skrining program za otkrivanje raka dojke sprovodi se od 2015.
Od prošle godine pregledima su obuhvaćene i žene od 45 do 50, kao i žene od 40 godina koje u porodici imaju slučajeve ove bolesti.
Međutim, od 160.000 žena koje je trebalo da prođu mamografiju, samo tri odsto je obavilo pregled, pokazuju podaci za 2018.
Godinu kasnije urađeno je oko 1.700 mamografskih pregleda koji su ukazali na pet slučajeva raka dojke.
Statistika skrininga iz 2019. pokazuje da je 85 odsto žena koje su se odazvale pozivu na pregled već radilo mamografiju, naveo je Institut za javno zdravlje.
Hrvatska
Od raka dojke u Hrvatskoj je oboljelo 3.108 osoba i umrlo 612.
Stopa obolevanje je 74,6, a umiranja 11,7 na 100.000.
Najveći broj slučajeva otkriven je kod starijih žena – više od 80 odsto novoobolelih imale su više od 50 godina, navodi hrvatski Zavod za javno zdravlje.
Hrvatska je među prvim državama na ovim prostorima uvela program ranog otkrivanja raka dojke.
Svake dve godine pozivaju se žene od 50 do 69 godina na mamografski pregled.
Odziv je oko 60 odsto, tako da se godišnje obavi oko 150.000 pregleda.
Tokom prvih pet ciklusa otkriveno je skoro 7.000 novih karcinoma.
„Kod žena koje su se odazivale u nacionalni program, rak dojke je otkriven u ranijem stadiju u većem postotku nego kod žena koje se nisu odazvale na poziv”, navodi se na sajtu hrvatskog Zavoda za javno zdravlje.
Slovenija
U Sloveniji je otkriveno 1.660 slučajeva raka dojke, dok je 470 osoba umrlo od ove bolesti.
Stopa oboljevanje je 82,3, a umiranja 15 na 100.000.
Nacionalni skrinig program namjenjen je ženama od 50 do 69 godina.
Tokom 2023, bilo je obuhvaćeno 77 odsto ciljane populacije, što je blagi pad u odnosu na prethodnu godinu.
Slovenija, ipak, i dalje ispunjava cilj od 75 odsto pregledanih žena.
Redovno učešće, na svake dvije godine, u skrining programu veoma je važno za rano otkrivanje mogućeg raka dojke.
U periodu između mamografije, sve žene, i one mlađeg uzrasta, trebalo bi da redovno rade samopregled i da u slučaju promjena, posjete ljekara, navodi se na sajtu slovenačkog Instituta za javno zdravlje.
BBC News
