Agresivno ponašanje je svaki napad, fizički ili verbalni, jedne osobe na drugu osobu ili na neki objekat. Naravno, u osnovi agresivnog ponašanja mogu se nalaziti različiti uzroci, pa samim tim i različite emocionalne komponente. U svakom slučaju, biološka osnova agresivnog ponašanja je značajna. Biološki faktori utiču na agresivno ponašanje ljudi sa različitih nivoa. To su genetski program, funkcije neuroendokrinog sistema, zatim učenje koje obezbjeđuje biološka opremljenost organizma i zahtjevi sredine, varijacije unutar vrste itd. Najčešće, ovi faktori ne djeluju izolovano već u međusobnoj interakciji.
Proučavanje odnosa rada mozga i ponašanja dobrim dijelom je zasnovano na pretpostavci da strukturom i radom mozga upravlj a princip opstanka j edinke i vrste. Među istraživačima postoji opšta saglasnost da su osnovni mehanizmi pokretanja agresivnosti ishrana, borba, bjekstvo i seksualne aktivnosti. Možemo lako primijetiti da su ove četiri aktivnosti neophodne za fizičko održanje jedinke i vrste. Što se tiče agresije i bjekstva, jedan broj istraživača tvrdi da njima upravljaju različite neuralne strukture u mozgu. Iako agresija, naravno ima subjektivnu, doživljajnu komponentu, očigledno je da se istraživanja najčešće odnose na ponašajnu stranu tog fenomena, jer je ona dostupna objektivnom posmatranju i kognitivnoj procjeni.
Na udio jedne strukture međumozga – hipotalamusa u agresivnom ponašanju, ukazali su još eksperimentatori koji su početkom prošlog vijeka vršili odstranjenje kore velikog mozga. Pošto je pokazano da odstranjenje kore prednjeg mozga izaziva agresivno ponašanje i kod mnogih drugih eksperimentalnih životinja, stalo se na stanovište da u normalnim uslovima kora velikog mozga ima inhibitorni uticaj na niže moždane strukture, čija aktivacija izaziva agresivno ponašanje. Kasnije je dokazano da se napadi bijesa, slični onima koji se uočavaju poslije dekortikacije, mogu izazvati i elektrostimulacijom zadnjeg dijela lateralnog hipotalamusa, te je zaključeno da ova nervna struktura ima značajni udio u započinjanju agresivnog ponašanja.
Dokazano je, na primjer, da afektivna reakcija bijesa i njoj odgovarajući agresivni obrazac ponašanja može biti izazvana direktnom električnom stimulacijom ne samo lateralnog hipotalamusa, već i različitih regiona mozga, kao što su amigdaloidna jedra, neki djelovi mezencefalona i centralne sive mase. Može bili spriječena stimulacijom drugih struktura, kao što su septum, cingulum i kaudalno jedro. Zahvaljujući velikoj hirurškoj vještini neki istraživači su uspjeli da usade elektrode u specifična područja mozga. Uspostavili su dvostranu vezu za posmatranje. Električnom stimulacijom niskog napona bili su u mogućnosti da proučavaju promjene u ponašanju životinja, a kasnije i čovjeka. Mogli su, na primjer, direktnom električnom stimulacijom nekih površina demonstrirati izazivanje intenzivnog agresivnog ponašanja i sprečavanje agresije stimulacijom nekih drugih. Na drugoj strani, mogli su, pak, izmijeniti električnu aktivnost tih različitih površina mozga kad su osjećanja kao što su srdžba, strast, zadovoljstvo itd. bili izazvani stimulusima iz okoline. Takođe su posmatrane i posljedice izazvane uništenjem nekih površina mozga. Veoma je zanimljivo vidjeti kako relativno malo povećanje u električnom naponu elektrode usađene u jedan od neuralnih supstrata agresije može izazvati iznenadan nastup neobuzdanog, krvožednog bijesa, a kako smanjenje električne stimulacije ili stimulacije centra koji inhibira agresiju, može isto tako naglo obustaviti tu agresiju. Poznato je da blaga stimulacija centra koji sprečava agresiju kod bika, čini ga potpuno mirnim i nezainteresovanim za borbu. U odnosu na svoje aktivnosti, ustanovljene su dvije po učinku suprotne zone hipotalamusa, ergotropna i tropotropna. Srednja i zadnja oblast hipotalamusa povezane su sa opštim razdraženjem i mehanizmima funkcionisanja. Taj region je nazvan ergotropnom i dinamogenom zonom. Nasuprot tome, prednji i bočni dio hipotalamusa odgovorni su za mehanizam zaštite i obnavljanja funkcija, pa su nazvani tropotropnom zonom. Ukratko, pretpostavljeno je da neprijateljstvo, nasilje i stanje intenzivne aktivnosti i oslobađanja energije dolaze usljed prekomjernog draženja ergotropne zone hipotalamusa. Hipotalamus je zbog toga bio u središtu pažnje u vezi sa neurohirurškom modifikacijom agresije. Otuda je u cilju liječenja socijalno neprihvatljive hiperaktivnosti i agresije godinama izvođeno odstranjenje zadnjeg dijela hipotalamusa. Poznato je da povrede u toj zoni hipotalamusa imaju smirujuće ili umirujuće dejstvo na pacijente. Zbog toga je ova tehnika nazvana psihosedativnom tehnikom. U stvari, prethodno rečeno treba dopuniti nalazima da povrede zadnjeg dijela hipotalamusa dovode do opšteg smanjenja emocionalne reaktivnosti, prije nego do speciičnog smanjenja agresivnih simptoma. Aktiviranje određenih zona mozga na određeno ponašanje, i, s druge strane, inhibicija istog ponašanja od strane drugih regija, nije karakteristično samo za agresiju.
Ova dualnost rada mozga važi i za druge aktivnosti. Na primjer, pouzdano se zna da što se tiče motiva gladi, u hipotalamusu postoji centar sitosti i centar gladi. Mozak je u osnovi organizovan kao dualni sistem. Ako ne postoje specifični podražaji (spoljašnji ili iz unutrašnjosti ogranizma) agresija se nalazi u stanju tekuće, relativne ravnoteže, jer oblasti mozga koje aktiviraju na agresiju i oblasti koje je koče održavaju relativno stabilnu ravnotežu. To se naročito jasno opaža kada se aktivirajuća ili inhibirajuća površina uništi. Dokazano je, na primjer, da uništenje amigdaloidnog jedra u limbičkom sistemu do te mjere mijenja ponašanje životinja, kao što su rezus majmuni, vučice, divlje mačke, štakori, da gube svoje agresivne reakcije čak i kad su snažno isprovocirane. S druge strane, uništenje oblasti koje inhibiraju agresiju, kao što su male površine ventromedijalnog jedra hipotalamusa, izaziva konstantnu, stalnu agresiju kod mačaka i štakora.
Add comment