Sanja Čizmović, spec. pedijatrije
Opšta bolnica, Nikšić
Bolest šaka, stopala i usta /Hand, foot and mouth disease/ je bolest koja je prvi put klinički opisana u Kanadi i Novom Zelandu 1957. оd strane Tomasa Henrija Fleveta. Tada su se javljali pojedinačni slučajevi, a 1960. godine javila se u obliku prve epidemije. Devedesetih godina prošloga vijeka javljala se u obliku epidemije na Tajvanu, Kini, Koreji, Japanu, Singapuru. Poslednjih desetak godina javlja se u ostalom dijelu svijeta. Dobila je ime prema lokalizaciji gdje se bolest javlja /šake, stopala i usta/. U medijima se često pominje kao bolest američkog virusa.
Uzrok bolesti je virus. Koksaki virusi (najčešće soj CV-A16) i enterovirusi (najčešće EV71), mada mogu i drugi sojevi ovih virusa da budu uzročnici bolesti. Period inkubacije je period od kontakta do ispoljavanja simptoma bolesti, traje 3 do 6 dana, javljaju se nespecifični simptomi kao što su povišena temperatura, bol u grlu, pojačan sekret u nosu, može da se javi malaksalost, muka, povraćanje i gubitak apetita. Na kraju se javlja ospa koja je lokalizovana uglavnom na dlanovima, tabanima i oko usana i u usnoj duplji, a može da se javi i na drugim djelovima tijela, uglavnom na donjem dijelu leđa, na preponama, laktovima i koljenima. Promjene su prvo tačkaste i crvene, a onda nastaju plikovi koji brzo pucaju.
Bolest traje 7-10 dana. Smatra se da je djete zarazno prve nedelje od početka bolesti, mada neki autori navode da vurus može da ostane u organizmu i više dana ili nedelja. U svakom slučaju, dijete se vraća u vrtić ili školu kada se u potpunosti oporavi.
Bolest se najčešće viđa u dječjem uzrastu, do pete godine života, mada može da se javi i kod starije djece i kod odraslih. Bolest je jako zarazna ! Širi se na sve načine – direktnim kontaktom, preko predmeta gdje se nalaze virusi, kapljičnim putem (putem kašljanja i kijanja) ili preko stolice zaražene osobe.
Najčešće se javlja u proljeće, ljeto i ranu jesen, zato što više temperature i veća vlažnost vazduha pogoduju širenju ovih virusa. S obzirom da se bolest javlja uglavnom u predškolskim ustanovama, prevencija u vidu detaljnog pranja ruku je najbolja mjera da se zaustavi širenje bolesti. Takođe od pomoći može da bude izbjegavanje kontakta sa zaraženim osobama ili dezinfekcija predmeta sa kojim su bili u dodiru.
Dijagnoza se postavlja uglavnom na osnovu kliničke slike koja je karakteristična prema izgledu ospe, kao i prema lokalizaciji. Detekcija tipa virusa nije neophodna.
Moguća je i potvrda dijagnoze preko uzorka brisa grla ili iz stolice, ali ti testovi još uvijek nisu dostupni u našoj zemlji.
Liječenje se zasniva na simptomatskoj terapiji, sa ciljem ublažavanja simptoma bolesti. Ukoliko postoji povišena temperatura, daju se antipiretici iz grupe paracetamola ili ibuprofena. Za ospu krečno mlijeko, koje se koristi i kod drugih virusnih ospa. Kada promjene prestanu da se šire i postanu suve, mogu se koristiti kreme koje pomažu regeneraciju kože, a koje uglavnom sadrže pantenol. Za bol u grlu mogu se koristiti preparati u vidu sprejeva za usnu duplju ili prirodni preparati kao što je žalfija. Zbog otežanog gutanja usljed promjena u usnoj duplji, djeca su sklona dehidrataciji, pa je važno da uzimaju dovoljno tečnosti. Preporučuju se hladni napici, dosta tečnosti – važno je da je dijete hidrirano. Djeci će se dopasti da od koristi za ublažavanje simptoma može da bude i sladoled. Ne bi trebalo da hrana dodatno iritira oštećenu sluznicu pa se savjetuje izbjegavanje začinjene, ljute ili kisele hrane.
Imunitet koji ostaje poslije bolesti je uglavnom doživotan, mada bolest mogu ponovo izazvati drugi sojevi koksaki ili enterovirusa.
Dosta česta komplikacija je otpadanje noktiju na rukama i stopalima, obično 4 do 8 nedjelja poslije završetka simptoma bolesti, a nokti poslije nekog vremena izrastu. Mnogo ozbiljnije komplikacije bolesti su zapaljenje pluća (pneumonija), moždanih opni (meningitis) i mozga (encephalitis) kao i paraliza koja liči na poliomijelitis. Opisane komplikacije su opasne po život, ali Bogu hvala rijetke, najčešće ih izaziva entero virus soja 71. Protiv ovoga soja postoji vakcina koja je licencirana u Kini 2015. Vakcina je uvedena u program redovne imunizacije u Kini.
Add comment