Dekompresiona povreda izjednačava pojmove kao što su dekompresiona bolest, kesonska povreda, bolest komprimovanog vazduha a definiše se kao nastanak smetnji karakterističnih po bolovima u zglobovima, respiratornim manifestacijama, lezijama po koži i neurološkim znakovima koji nastupaju u vazduhoplovstvu, pri ronjenju i kod radnika koji rade u uslovima povećanog vazdušnog pritiska koje prati brza redukcija vazdušnog pritiska. Osnovni uzročnik bolesti jesu gasni mjehurići koji pri tome nastaju u tjelesnim tečnostima i tkivima. Dijagnostička složenost dekompresione povrede najbolje se vidi u raznovrsnosti manifestacija i oblika bolesti. Pojedini oblici dekompresione povrede međusobno se razlikuju po nastupu, evoluciji, odgovoru na speciičnu terapiju i konačnom ishodu liječenja. Nastanak dekompresione povrede zavisi od doze dekompresionog stresa (trajanja ekspozicije boravka u sferi povećanog pritiska, jačine i brzine promjene pritiska kao i u sastava gasnih mješavina koje ronioci koriste).
Što je dekompresioni stres veći, to je i vjerovatnoća nastajanja dekompresione povrede veća. Ne zna se pouzdano šta u pojedinačnom slučaju određuje ishod dekompresijske povrede. Nesumnjivo je da bez mjehurića u tjelesnim tečnostima nema dekompresione povrede, ali je izvjesno i to da se povreda ne razvija uvijek kada su oni prisutni. Koji su individualni fiziološki i psihološki faktori koji mogu uticati na pojavu ove povrede, nije u potpunosti razjašnjeno.
Osnovni koncept zasniva se na pretpostavci da se pri boravku u prostorima pod povišenim pritiskom rastvorljivost azota u krvi i tkivima proporcionalno povećava sa porastom pritiska, i da se rastvoreni azot u tečnom stanju u krvi i tkivima trenutno izjednačava. Uz ovu pretpostavku promet gasova je direktno proporcionalan brzini kojom krv dovodi azot u tkiva i volumenu tkiva, tj. rastvorljivosti azota i kapacitetima tkiva za rastvoreni azot. Na tom modelu je Haldan (Jokn Berdon Scott Haldane), 1917. godine postavio teoriju po kojoj se dekompresiona povreda može izbjeći ako parcijalni pritisak azota ni u jednom trenutku ne bude dvostruko veći od vazdušnog pritiska okoline. Po tom principu napravljene su proilaktičke dekompresione tablice.
PROTOKOL ZA LIJEČENJE DEKOMPRESIONE POVREDE
Posljednjih godina došlo je do usklađivanja i harmonizacije standarda za bezbjedno ronjenje, na evropskom ali u priličnoj mjeri i svjetskom nivou. Poseban napredak postignut je u pogledu približavanja ovih standarda o mjerama primarne i sekundarne prevencije, kao i sprečavanja i liječenja posljedica nesreća u rekreativnom i profesionalnom ronjenju, ali i u odnosu na ostale aspekte rada u hiperbaričnim uslovima, odnosno u hiperbaričnoj medicini uopšte.
Klasifikacija dekompresione povrede prema težini simptoma i znakova bolesti
Tip I. A KOŽNI
Peckanje
Osip Marmorizacij
Tip L B
BENDS
zglobovima
Tip II. A a)CEREBRALNI
Nesvjestica Konvulzije Mučnina
Povraćanje Vrtoglavica Nistagmus i paialize
Tip II. A
b)MEDUIARNI
Pareze i paralize Bol oko pojasa Bol duž kičme Braun— Sekvardov sindro
Tip II. B
RESPIRATORNI
Bol u grudima Dispnea Gušenje (engl. chokes) Gubitak svijesti
Prema odlukama Sedme konsenzusne konferencije o hiperbaričnoj medicini, održane u Francuskoj, u Lilu, decembra 2004. godine (7th European Consensus Conference on Hyperbaric Medicine), a na osnovu prethodno usaglašenih stavova vodećih organizacija za hiperbaričnu medicinu: European Diving Technology Commettee (EDTC), European Committee for Hyperbaric Medicine (ECHM), DAN Europe and International DAN, Geselschaft fur Tauch und UberdruckMedizin (GTUM) i drugih, usvojen je i European Code of Good Practise for Hyperbaric Oxygen Therapy odnosno Evropski pravilnik dobre prakse za hiperbaričnu oksigenaciju.
ANEA HBO „Medical” – Budva referentna je zdravstvena ustanova DAN Europe u ovoj regiji, tj. posjeduje ovlašćenje za pružanje medicinskih usluga DAN organizaciji koja se bavi unapređenjem bezbjednosti ronjenja, a čiji je predsjednik prof. dr Alesandro Maroni, koji je takođe član naučnih komiteta navedenih evropskih organizacija.
Mjere primarne prevencije – sprečavanje udesa
Za sve podvodne i hiperbarične aktivnosti definiše se proces utvrđivanja rizika koji obuhvata: analizu rizika, utvrđivanje stepena i vrste rizika i kontrolu rizika. Prije izvršavanja bilo kakve aktivnosti deiniše se odgovornost svakog pojedinog učesnika, odgovarajućim pisanim dokumentom. Za svaku aktivnost unaprijed se predstavlja plan za obavljanje standardnih procedura i plan za hitne slučajeve.
Mjere sekundarne prevencije – hitno liječenje dekompresione povrede u cilju sprečavanja pogoršanja stanja i nastanka trajnih oštećenja
Dekompresiona povreda (DP) termin je koji označava arterijsku gasnu emboliju i dekompresionu bolest, odnosno organski ili funkcionalni poremećaj nastao zbog izdvajanja gasne faze u tkivu ili krvi, a zbog smanjenja pritiska okoline. Rizik od ispoljavanja DP-a prisutan je pri svakoj ronilačkoj proceduri, a prema statistikama, posebno kod onih koje se obavljaju na dubinama većim od 30 metara.
DP je, sa stanovišta medicine, u pravom smislu hitno stanje i zahtijeva liječenje u specijalizovanom centru koji raspolaže odgovarajućom rekompresionom komorom u kojoj je moguće u potpunosti sprovesti proceduru liječenja kiseonikom pod pritiskom (hiperbaričnu oksigenaciju) i omogućiti neprestano praćenje stanja povrijeđenog. Preporučuje se da to bude višemjesna rekompresiona komora koja se nalazi u krugu bolnice i u neposrednoj blizini jedinice za intenzivnu njegu.
Hiperbarična oksigenacija predstavlja proces odnosno lanac događaja, a ne izolovani vid liječenja. Protokol na terenu
•Prva pomoć stoprocentnim kiseonikom, preko regulatora, odnosno odgovarajućeg sistema sa konstantnim protokom od 15lit/min, za povređenog koji diše, odnosno preko sistema balon-ventilator-maska, za one koji ne dišu, uz ostale mjere reanimacije (oživljavanja).
•Davati tečnost – najbolje vodu ako ozlijeđeni može da pije. Ukoliko je pacijent nestabilan i povraća, potrebno je davati infuzione rastvore (Ringerov laktat ili fiziološki rastvor. Izbjegavati upotrebu rastvora koji sadrže glukozu).
•Poslije stabilizacije stanja, obezbijediti hitnu evakuaciju u odgovarajući centar sa hiperbaričnom komorom. Osobu transportovati automobilom, brodom, helikopterom (ne prelaziti 300 metara visine od zemlje), ili avionom, ali samo u slučaju da je kabina na pritisku koji je ~1 bar.
•Tokom transporta davati kiseonik, čak do 6 časova bez prekida, i bez bojazni od kiseoničke toksičnosti. Nakon 4 časa neprekidnog udisanja, mogu se praviti prekidi od 5 minuta tokom kojih se diše vazduh. Prekide je potom moguće obavljati na svakih sljedećih 25 minuta u intervalu od 4-12 časova od početka primjene kiseonika.
•Ne pokušavati vršenje reimerzije kiseonikom u
vodi !
(U narednom izdanju: hiperbarična oksigenacija i dodatni tretmani)
Piše: dr Marko Savovski, Spec. ortopedije, traumatološke kirurgije i baromedicine
Add comment