Zubi imaju ulogu u pripremi zalogaja za nastavak varenja hrane tako što je sijeku, kidaju i melju. Na taj način se hrana miješa sa pljuvačkom i omogućuje se lakše gutanje. Ona počinje da se vari već u ustima.
Tokom evolucije se mijenjao način pripreme hrane, kao i sama prehrana. Danas se ona više termički priprema, pa se zubi sve manje koriste. To je i dovelo do smanjenja broja zuba. Danas se ne tako rijetko događa da se uopšte ne stvore zameci za umnjake, kao i lateralne sjekutiće.
Hrana može uticati na zube u samom njihovom razvoju kao i za vrijeme njihove funkcije. U toku samog razvoja zuba hranjive materije učestvuju u izgradnji zubnog matriksa – osnove zuba. Matriks je izgrađen od ugljenih hidrata, masti, proteina, kalcijuma, fluora, magnezijuma…
Uticaj ishrane na zube u toku obavljanja njihove funkcije može biti fizički i hemijski.
Fizički uticaj ishrane na zube takav je da hrana mehanički čisti zube i na taj način uklanja zaostale čestice sa zuba. Pored toga, ona masira desni i aktivira žvaćni aparat zuba, što su pozitivni efekti.
Od najranijeg djetinjstva treba da se razvijaju pozitivne navike u ishrani. Preporučuje se dojenje kao jedini način ishrane do 6 mjeseci. Nakon prelaska na upotrebu bočice, hranu ne treba dodatno zaslađivati šećerom ili medom, a obroci ne treba da traju duže od 15 minuta. Pored toga, cucla treba da bude i anatomski oblikovana, zbog pravilnog razvoja vilica.
Valja naglasiti da bočica treba da bude samo privremeno rješenje, jer je dijete potrebno što prije učiti da pije vodu iz čaše, kao i da jede sjeckanu hranu.
Dobra oralna higijena, promjena načina i navika u ishrani, kao i redovni odlasci kod stomatologa, najefikasniji su način kontrole i borbe protiv oboljenja usta i zuba.
Hemijski uticaj hrane na zube može da bude vršen na dva načina – neposredno (odmah nakon unosa hrane) ili posredno (odloženo).
Neposredan uticaj hrane dešava se prilikom unošenja kisjele hrane – gazirani sokovi, limun… Kontinuirani unos ovakve hrane dovodi do promjena na zubu u vidu erozija.
Posredan uticaj hrane odvija se nakon unošenja hrane bogate ugljenim hidratima, gdje bakterije koje se nalaze u plaku počinju da fermentišu taj šećer i nastaju kisjeline. Te kisjeline utiču na proces demineralizacije – razgradnje zubnog matriksa. Kad se uspostave povoljni uslovi, tad počinje da se odvija proces remineralizacije – proces stvaranja zubnog martiksa. Da bi se uspostavili povoljni uslovi potrebno je najmanje 20 minuta da zubi ne dolaze u kontakt sa hranom. Ako se stalno narušava ta ravnoteža, onda se izcrpe odbrembene sposobnosti zuba. To dovodi do razvoja bijele mrlje, što je početak razvoja kvara zuba, ali još nije kvar. U tom trenutku stomatolog može da prepozna pojavu i može da spriječi dalje razaranje zuba. Ako se tada ne reaguje, bijela mrlja nastavlja da se razvija i onda nastaje kvar koji se mora mehanički ukloniti.
Piše: dr Rade Mrdak, ordinacija Apolonia, Podgorica
Add comment