Energetske potrebe kod starih
Dnevne energetske potrebe se definišu kao individualne potrebe u energiji neophodne za optimalno psihosocijalno funkcionisanje organizma. Energetske potrebe zavise od bazalnog metabolizma, fizičke aktivnosti, termogenetskog efekta nutrijenata, pola, godina, tjelesne mase, funkcije štitne žlijezde, klimatskih uslova, kao i prisutva oboljenja. U starosti se bazalni metabolizam smanjuje u prosjeku za 1-2% po deceniji i smatra se da od toga i zavisi smanjenje dnevnih energetskih potreba. Međutim, veoma je teško dati univerzalne preporuke za dnevne energetske potrebe kod starih osoba, već se mora uzeti u obzir heterogenost energetske potrošnje za fizičku aktivnost, tjelesni sastav starih, kao i prisustvo oboljenja koje je veoma često u starosti.
Fizička aktivnost je najvarijabilnija komponenta dnevne energetske potrošnje i glavni modulator dnevnih energetskih potreba starih. Energetske potrebe za fizičku aktivnost mogu biti od 15% kod osoba koje imaju pretežno sedanterni stil života, pa do 50% kod izuzetno aktivnih osoba.
Prema preporukama ekspertske grupe Svjetske zdravstvene organizacije, dnevne energetske potrebe se računaju tako što se vrijednost za bazalni metabolizam (izračuna se prema formuli za bazalni metabolizam) pomnoži odgovarajućim koeficijentom za fizičku aktivnost, koja je u prethodnim preporukama iz 1985. godine iznosila 1,5. Navedeni koeficijent je predložen za sve osobe preko 50 godina života. Međutim, pokazalo se da postoji mogućnost da se previdi nivo fizičke aktivnosti kod starih, pa univerzalne preporuke ne bi trebalo davati. Prema najnovijim preporukama iz 2002. godine, ekspertska grupa SZO predlaže da koefeicijent energetske potrošnje za fizičku aktivnost kod starih osoba bude 1,4 do 1,8 u zavisnosti od stepena fizičke aktivnosti. Prosječna preporučena vrijednost koeficijenta enrgetske potrošnje kod starih iznosi 1,75, čime se naglašava značaj fizičkog angažovanja ove populacije. U cilju prevencije morbiditeta i opadanja stope mortaliteta kod starih osoba, poželjan je veći stepen fizičke aktivnosti, koji zahtijeva veći dnevni energetski unos. Međutim, treba se suočiti sa činjenicom da je kod starih osoba dnevni energetski unos često nedovoljan. U prisustvu oboljenja kod kojih postoji povećan energetski i nutritivni zahtjev, ili usljed smanjenog alimentarnog unosa kod anoreksije, nutritivni deficit postaje veoma izražen, posebno kod hospitalizovanih osoba ili osoba koje žive u institucijalizovanim uslovima a imaju akutno ili hronično oboljenje.
Opšte preporuke za ukupni energetski unos starih osoba koje imaju pretežno malu/umjerenu aktivnost su – za muškarce do 2300 kcal, a za žene do 1900 kcal. To bi značilo da dnevna energetska gustina treba da bude 30 kcal/kg tjelesne mase. Ipak, preporučeni dnevi unos je neophodno individualno procjenjivati na osnovu, prije svega enrgetskih potreba za bazalnu metaboliučku potrošnju, nivoa fizičke aktivnosti i stanja uhranjenosti stare osobe, kao i drugih neophodnih relevantnih elemenata (pol, zdravstveno stanje, sklonosti i sl.). Samo u tom slučaju je moguće adekvatno odrediti neophodni nivo dnevnog energetskog unosa za ovu vulnerabilnu populaciju. Održavanje adekvatne nutritivne gustine je veoma važno u populaciji starih. To se posebno odnosi na donju granicu energetskog unosa, kada može doći do smanjivanja ne samo energetske već i nutritivne gustine. U cilju očuvanja optimalne nutritivne gustine preporučuje se da redukcioni energetski unos kod starih osoba ne bude manji od 1600 kcal.
Energetske potrebe starih, prema rezultatima eskpertske grupe SZO iz 2002, su u prethodnim preporukama bile podcijenjene. Opadanje nivoa fizičke aktivnosti kod starih dovodi do smanjenog kapaciteta energetske potrošnje, ali energetski zahtjev ostaje nepromenjen. Na osnovu toga, smanjivanje energetskog unosa se ne preporučuje osim u cilju prevencije gojaznosti.
Nastaviće se…
Dr Marija Mrdak, specijalista higijene
Institut za javno zdravlje
Add comment