Poslednjih par decenija zbog posljedica nagle industrijalizacije sudionici smo brzog načina života kojeg prate nedovoljna fizička aktivnost, loše navike u ishrani, pretjerana konzumacija cigareta i alkohola, loš kvalitet sna i razni štetni egzo/endogeni faktori, naručito stres. Sve to je u korelaciji sa nastankom ateroskleroze, bolesti krvotoka koja je glavni uzrok nastanka moždanog udara.
Moždani udar nije bolest, to je sindrom koji se karakteriše ispadom u CNS-u, sa posljedičnim kliničkim manifestacijama na ½ tijela pacijenta, u vidu djelimične oduzetosti koja se označava kao (hemipareza), ili kompletne oduzetosti (hemiplegija). Ovo stanje ostavlja posljedice u funkcionalnom statusu kod pacijenata, čiji je oporavak u rukama multidisciplinarnog medicinskog tima. U zavisnosti od lokalizacije, stepena oštećenja, starosne dobi, oblika insulta, mogu se javiti dva oblika manifestacija posljedica, i to: spastična (čvrsta), ili flakcidna (mlitava) oduzetost. Primarni oblik je zahvalniji za oporavak od sekundarnog. Većina stručnjaka u neurorehabilitaciji saglasna je da oporavak traje do 12 mjeseci, i da nakon ovog perioda znatnije oporavke ne treba očekivati, ali i da nisu nemogući.
Rehabilitacija se radi u akutnoj i hroničnoj fazi, a u obije faze, oko 70% oporavka pacijent je u neposrednoj i konstantnoj interakciji sa specijalistom neurorehabilitacije (fizioterapeutom), koji sprovodi specifičan program i primjenu polivalentnih, pažljivo doziranih i odabranih modaliteta fizikalne terapije, naručito kineziterapije i masaže, kao i elektrostimulacije.
Starosna grupacija od posljedica moždanog udara u većini slučajeva pripada gerijatrijskoj populaciji (osobe iznad 65 godina). Zbog loših navika i sjedenternog načina života, uz sve korelacije i negativne faktore, u oko 30% slučajev poslednjih godina bilježe se sve mlađi pacijenti sa posledicama moždanog udara.
Zbog velikih ekonomskih poteškoća sistemski je nemoguće cijeli oporavak odraditi u stacionarima na sekundarnom i tercijanom nivou. Generalno, u 99% slučajeva, nakon preživljavanja pacijenti iz akutne faze rehabilitacije prelaze u hroničnu, koja je najduža i obavlja se u kućnim uslovima gdje fizioterapeut stupa u specifičnu interakciju sa pacijentom, ali i neposrednom okolinom (porodicom).
SPECIFIČNOSTI U RADU SA GERIJATRIJSKIM PACIJENTIMA
Posljedice moždanog udara su primarno motoričke, ali i senzorne. Sekundarno, javljaju se umjerene do teške kognitivne smetnje različitog stepena oštećenja govora, pamćenja i drugih funkcija ovog tipa.
Broj starih lica je u porastu, pa je i potreba za njihovom rehabilitacijom sve veća. Stare osobe su po pravilu loše kondicije i dugo su vezane za postelju, imaju smetnje u kardio-pulmonalnom sistemu, osteoporozu kostiju, često dijabetes, atrofiju muskulature, degenerativne promjene, poremećaje krvnog pritiska. Dominantne su pojave kao: neraspoloženje, nezainteresovanost, demotivacija, nemanje uvida u realno stanje, i zanemarivanje dijela sebe (nedlekt).
Najveće opterećenje po pacijenta i kardiovaskularni sistem predstavlja kineziterapija (terapija vježbama), i stoga je važan uspostavljen kardio status za adekvatan i bezbjedan rad. Stoga se biraju tipovi vježbi i računa se ukupno opterećenje pacijenata shodno kardio statusu. Drugo veće opterećenje jeste primjene termoterapija, zatim hidroterapija i balneoterapija. Suma svega jeste vođenje računa o učestalosti, trajanju i pažljivom doziranju modaliteta!
Rehabilitaciju kod starih osoba treba uskladiti shodno godinama, kao i psihofizičkom stanju osobe. Ne postoji apsolutna kontraindikacija za sprovođenje rehabilitacije!
Cilj rehabilitacije jeste osposobiti pacijenta za zbrinjavanje i što veći stepen samostalnosti u aktivnostima dnevnog života (transferi, hod, oblačenje, ishrana) u skladu sa realnim očekivanjima, ali prije svega primum non nocere (ne naškoditi), dakle, učiniti život vrijednim življenja!
ZNAČAJ FIZIKALNE TERAPIJE ZA REHABILITACIJU MOŽDANOG UDARA
Centralno mjesto u procesu specifične i dugotrajne rehabilitacije pacijenata zauzima rad sa fizioterapeutom tokom cijelog procesa, naravno uz nadzor nadležnih specijalista, prvenstveno interniste, neurologa, kardiologa, po potrebi pulmologa, psihijatra. Značajnu ulogu u procesu funkcionalnog osposobljavanja pripada kineziterapiji, terapiji radom, elektroterapiji, manuelnoj masaži i limfnoj drenaži, termoterapiji, i dr.
Polivalentan specijalista neurorehabilitacije primjenjuje sve gore navedeno u svojevrstnom mozaiku terapija, postupno primjenjenih u cilju što bržeg a kvalitetnijeg oporavka motornih, senzornih i kongnitivnih funkcija.
Dejstvo primjene fizikalne terapije primarno se ogleda u: poboljšanju periferne cirkulacije, održanju i poboljšanju mišićnog tonusa, održavanja pokretljivosti i sprečavanja nastanka kontraktura – nepovoljnih zglobnih položaja zglobova, menadžmentu i drenaži edema-otoka i limfedema, prevencija dekubitalnih ulceracija na koži, održavanju kardio-pulmonalnog statusa – sve u cilju oporavka motoričko-senzornih sistema i povraćaja funkcionalnog statusa.
Nakon oporavka funkcija lokomotornog aparata pristupa se uvježbavanju transfera shodno prirodnom i logičkom redosljedu -iz supiniranog položaja na leđima, u sjedeći, sjedeći na kolica, ustajanje, hodanje, nanovno sjedanje, posjedanje, ležanje na podu, klečenje, ustajanje, i na kraju vježbe hoda, kao najkasnijeg stepena u oporavku. Radimo hod u razboju (bezbjednom okruženju) i razne modifikacije vježbi hoda, shodno fazi oslonca i klaćenja.
NAJVEĆI IZAZOVI U PATRONAŽNOJ REHABILITACIJI
Patronažna fizioterapija predstavlja obilazak pacijenata u kućnim uslovima, gdje se obavlja fizikalni tretman, kao i palijativa onesposobljenih pacijenata. Fizioterapeut je suočen sa brojim izazovima na polju rehabilitacije, prvenstveno jer se svi pacijenti po sistemskim posljedicama apsolutno razlikuju, i sekundarno, što je specijalizovana urgentna pomoć obično nedostupna za reakcije u datom momentu primjene. Zbog delikatnosti procesa, potreba za visokim stepenom odgovornosti i profesionalizma je na visokom nivou potrebe.
Porodica i dnevno okruženje oboljeog su u većini slučajeva nedovoljno obavješteni i nestručni da sprovedu kompleksne namete u zbrinjavanju ovih pacijenata, tako da delikatna edukacija o palijativi pripada fizioterapeutima i sanitetskom osoblju u patronaži.
Kada je riječ o početku kućne rehabilitacije, fizioterapeut je suočen sa brojnim izazovima, a najčešći su:
Nepravilan izbor stacionara, i loš cjelodnevni položaj pacijenta
U 90% slučajeva porodica pacijenta smjeti u njegov ”uobičajeni” ležaj, koji je obično visok, mekan, i neadekvatan za proces neurorehabilitacije i ukupne palijative. Fizioterapeut zahtjeva tvrđi i širi ležaj adekvatne visine za sprovođenje vježbi, u idealnom slučaju indikovana je nabavka električnog hidrauličnog ležaja sa mogućnostima za segmentalnu modifikaciju!
Što se tiče položaja tijela, on je daleko najvažniji u procesu rehabilitacije, jer je pacijent u ležećen položaju najviše vremena. Pozicioniranje segmenata (ruka, noga) kontra patološkom, primarni je zadatak u edukaciji porodice i pacijenta, ukoliko je svjestan stanja. Zglobni segmenti ruke i noge, uz pomoć jastuka, elastičnih opruga i fiksatora postavljaju se u kontrapatološke položaje koji ”liječe”. Obično, ako se ne radi o hidrauličnim elektro krevetima, postojeći se može modifikovati uz postavku pomagala uz sam krevet za ruku, ili nogu, kako bi pozicioniranje bilo što efektivnije i duže!
Add comment