Na izmaku 2015. godine uputio sam molbu izabranim timovima u sastavu JZU Dom zdravlja Herceg Novi da mi dostave sumarne podatke o oboljevanju od malignoma evidentirane u elektronskim kartonima. Ovi podaci donose se isključivo u svrhu pružanja ilustracije stanja oboljevanja od malignih bolesti u opsegu hercegnovske opštinske teritorije, ali i u cilju ukazivanja na dinamiku rasta morbiditeta u odnosu na period prije 1991. godine. Nažalost, nije moguća komparacija podataka jer podaci o malignitetu nisu unešeni u elektronski karton. Od trenutka prispijeća ovih sumarnih podataka, samo u mojoj ordinaciji evidentirano je pet slučajeva maligne bolesti. Želim, najprije, istaći uvjerenje da ordinacije opšte medicine, sa stanovišta kvaliteta rada, trpe nesnošljiv pritisak. Detekcija ranog maligniteta zahtijevala bi visoko aktivno i selektivno intrvjuisanje svakog pacijenta uz dinamičnu potporu dopunskih kapaciteta dijagnostike u regiji. Izabrani tim je kompromitovan u oba smjera. Preopterećenost „banalnom“ patologijom, prekomjerni zahtjevi administrativnog sadržaja i prirode, visoki teret posvećivanja „temeljnom“ kardiovaskularnom i plućnom morbiditetu (hronične nezarazne bolesti kojima bilježimo dramatičan rast), naprosto ne ostavlja prostor za provođenje načela aktivnog stava detekcije malignoma. Izuzev kožnih tumora, i ovim, svakako nepotpunim pregledom, vidljivo je da su najeksponiraniji (podjednako) digestivni i urinarni trakt, te dojka (visoki postotak malignih tumora dojke pripada palpabilnim formacijama koje mogu biti opredijeljene skupini rano detektovanih tumora). Medjutim, to se ne može reći za tumorske tvorevine u respiratornom i digestivnom traktu. Svjedoci smo uznapredovalih formi malignih bolesti pankreasa i crijeva koje se niti u nijansama ne odražavaju u rezultatima laboratorijskog testiranja. Uvjeren sam da je neophodno upućivanje studenata medicine i mladjih ljekara na potrebu angažovanja dopunskih metoda vizualizacije u pretpostavci monosimptomatskog ispoljavanja bolesti. Praktična medicina se mora kretati bliže načelu: jedan simptom – pun odgovor. Ovakav stav, dakako, ne mogu dokumentovati u kratkom članku, ali sasvim je vidljiv svim ljekarima praktičarima. Pun odgovor podrazumijeva iscrpnu anamnestički intervju/anketu sa značanim težištem na familijarnoj anamnezi. U praksi sam se, na primjer, susreo sa slučajem višenedeljnog bola u brahijalnoj regiji, kao prvim simptomom i dijagnostikom u prvom dijagnostičkom koraku: rendgenogramom grudnog koša sa uočljivim inoperabilnim tumorom vrha pluća veličine teniske loptice. Takodje, npr. simptom: osjećaj blage mučnine sa svim rezultatima laboratorijskog testiranja u granicama fizioloških vrijednosti i tumorskim formacijama jednjaka sa meta depozitima u jetri (uredan nalaz transaminaza). U praksi, izgradio sam stav da treba da zanemarim sve elemente interne propedevtike u postupku auskultacije grudnog koša i da moj odgovor, zahtjevom za rendgenskim snimkom grudnog koša, treba da uslijedi odmah po uočavanju izrazitije asimetrije auskultatornog nalaza! Dakle, bez obzira na kvalitet zvučnih fenomena nad plućima (svakako, i kod nalaza odgovarajućih upalnoj kondenzaciji). Kao ljekar, bio sam uspješan i moj rad spasonosan, samo u takvim situacijama. S druge strane, moram se osvrnuti na činjenicu da je intencija u zdravstvenom sistemu, ne da se ordinacija opšte prakse rastereti, već da se optereti. Ljekar izvodi administrativne procedure. Medicinski tehničar boravi i radi udaljen na prijemnom šalteru. Rasterećivanje ordinacije opšte prakse moglo bi voditi njezinoj višoj efikasnosti u detekciji maligniteta i sagledavanju i detekciji ranih stadijuma hroničnih nezaraznih bolesti, koje dramatično okupiraju prostor opšteg morbiditeta (u tome pravcu, stručni i tehnički kapaciteti su potpuno nedovoljni). Utisak je da ogromni problem crnogorskom zdravstvu predstavlja nedostatak bolnice opšteg tipa u gradu Podgorici. Važeća multifaktorijelna teorija tumora, čini mi se, zahtijeva odgovarajuće naprezanje nacionalnih zdravstvenih sistema, koji treba da nađu snage za provođenje regionalnih epidemioloških studija. To bi bio put za naznačavanje ili markiranje kauzaliteta. Korak po korak, do slike na globalnoj razini. Ali ni na novou evidencije maligniteta, naš sistem ne može odgovoriti zahtjevima. Primarna linija sistema – ordinacija opšte prakse, mora da iznese i dokonča radni dan u sve težim okolnostima baveći se, u najvećem, uslugama administrativne prirode uz udaljavanje iz neposrednog procesa medicinskog tehničara, što smatram nedopustivim iznevjeravanjem načela na kojima je osnovan široko prihvaćeni koncept izabranog tima.
Na opštinskom području Herceg Novog od malignih bolesti početkom godine bolovalo je oko 200 osoba. Više od trećine oboljenja otpadalo je na malignome digestivnog trakta i urinarnog trakta sa prostatom, sa blagom dominacijom digestivnog trakta! U samom vrhu, uz digestivni malignitet, nalazi se oboljenje dojke, a na četvrtom genitalni aparat žene.
Dr Goran Komar, spec. opšte medicine
Dom zdravlja Herceg Novi
Add comment