Manje soli više zdravlja

                                     [heading]U Podgorici održana konferencija povodom promocije Inicijative za smanjenje konzumiranja soli u  ishrani stanovnika Crne Gore[/heading] Konferencija koja je za temu imala inicijativu za sma­njenje unosa soli u hrani, održana je 17. decembra 2012. godine, u prostorijama Instituta za javno zdravlje. Povod ovog okupljanja bio je da doprinese razvoju svijesti o štetnim posljedicama po zdravlje pri korišćenju velike količine soli u ishrani stanovništva. Razlozi za pokretanje ove inicijative leže u snažno dokumento-vanim dokazima iz savremenih naučnih studija koji ukazuju na čvrstu uzročno-posljedičnu vezu između prekomjernog unosa kuhinjske soli i obolijevanja i umiranja od brojnih hroničnih oboljenja. Konzumiranje prekomjerne količine soli smatra se vodećim faktorom rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti, ali i većine ostalih hroničnih nezaraznih bolesti u širem smislu. Smanjenje unosa soli mnogo je djelotvornije ako se sprovede kao preventivna intervencija na populacionom nivou. Intervencije za prevenciju hroničnih nezaraznih bolesti na populacionom nivou izvodljive su i ni u jednom društvu ne treba da postoji barijera za njihov uspjeh. Mnogobrojne studije sprovedene u nekim razvijenim zemljama pokazuju da se uobičajenom dnev­nom ishranom konzumira količina soli koja višestruko premašuje preporuke stručnjaka.

Ministar zdravlja prof. dr Miodrag Radunović predstavio je važne razloge za pokretanje ove inicijative i napomenuo da su hronične nezarazne ili hronične masovne bolesti (u koje spadaju: bolesti srca i krvnih sudova, moždani udar, hronične bolesti organa za disanje, maligne bolesti, šećerna bolest i povrede) vodeći uzrok obolijevanja i umiranja u svijetu, i u Evropi. To se ne odnosi samo na razvijene zemlje, već sve više i na zemlje u razvoju, jer su prema studiji globalnog opterećenja bolestima, hronične nezarazne bolesti bile uzrok smrti u 80 procenata u svijetu i čak 86 procenata u Evropi. U Crnoj Gori je ista epide­miološka situacija: ove bolesti su bile vodeći uzrok umiranja, odnosno uzrok smrti u 55 procenata slučajeva u strukturi ukup­nog broja umrlih stanovnika naše države tokom 2009. godine. Nastanku arterijske hipertenzije doprinosi upravo povećan unos kuhinjske soli, ali i smanjeno konzumiranje voća i povrća, kao i gojaznost, prekomjerni unos alkohola, fizička neaktivnost, pri čemu je dokazano da je prekomjerni unos soli najznačajniji uzročni faktor dodao je on.

So se sastoji od 40 procenata natrijuma (Na) i 60 procenata hlora (Cl). Dobja se iz rudnika ili iz morske vode. Kuhinjska so je najznačajniji izvor natri­juma, minerala koji je neophodan za funkcionisanje ljudskog organizma. Milionima godina unazad ishrana naših predaka zasnivala se na produktima prirode. Na taj način oni su unosili vrlo male količine soli (samo prirodno prisutnu so iz hrane, bez soljenja, dosojjavanja i bez skrivenih izvora), i taj unos je bio manji pd 0,5 g soli dnevno. So se u organizam unosi hranom a utiče na ukus, teksturu i stabilnost proizvoda od mesa, sira, konzerviranog povrća, hljeba i pekarskih proizvoda, polupripremjenih obroka i mnogih drugih vrsta hrane, pojačava ukuse hrane i doprinosi stabil­nosti i očuvanju proizvoda djelujući kao konzervans. Uzroci prekomjernog unosa kuhinjske soli jesu navike u ishrani, način pripreme hrane i dosojavanje prilikom jela, što spada u diskrecione unose odnosno unose soli na koje osoba može direktno da utiče. Povećani unos soli relativno je skoriji fenomen u evolucionom smislu, i on predstavlja glavni izazov fizioloških meha­nizama da izluče tako velike količine soli putem bubrega (prosječni unos soli u većini zemalja iznosi od 9 do 12 g na dan). Kao posjedica zadržavanja soli u organizmu, dolazi do postepenog porasta krvnog pritiska, koji uvećava rizik od moždanog udara, hipertrofije lijeve srčane komore, na progresiju bolesti bubrega i nastanak proteinurje. Djeca posebno treba da paze, jer su osjetljiva zbog brzog sticanja navike konzumacje slane hrane, što čini preduslov za dugotrajne (doživotne) obrasce ponašanja.

Unos kuhinjske soli u prekomjernim količinama negativno utiče i na bubrege, koštanu masu, a povezan je i sa nekim karcinomima (rak želuca), a doprinosi i razvoju gojaznosti kod djece. Uzroci prekomjernog unosa kuhinjske soli jesu navike u ishrani, način pripreme hrane i dosoljavanje prilikom jela, ali svakako treba istaći tzv. skrivene izvore soli kao što su hljeb, tjestenine, sirevi, proizvodi od mesa i ostala industrijski prerađena, gotova i polugo-tova, konzervirana i hrana pripremljena u restor­anima, a posebno u objektima „brze hrane”. Skoro sprovedeno istraživanje o sadržaju soli u hljebu i pekarskim proizvodima u Crnoj Gori pokazuje da se radi o značajnim količinama, posebno ako se imaju na umu navike u ishranu među našim stanovništvom, u čijim je dnevnim obrocima zastupljena velika količina hljeba. Kako je objašnjeno, Svjetska zdravstvena organizacija kreirala je globalnu strategiju za preven­ciju i kontrolu hroničnih nezaraznih bolesti i akcioni plan za njeno sprovođenje (2008-2013), a evropski region SZO, Evropsku strategiju za prevenciju i kontrolu nezaraznih bolesti (2012-2016), u čijem je Akcionom planu smanjenje količine unijete soli hranom defmisano kao jedna od pet prioritetnih intervencija. Apelujući da je jedan od najvažnijih zadataka zdravstva liječenje onih koji su već oboljeli, ministar Radunović je dodao da se ne smije dozvoliti, niti se može priuštiti da se na račun liječenja zanemari prevencija.