Populaciju gerijatrijskih bolesnika čine osobe starije od 65 godina. Poboljšanjem životnog standarda i zdravstvene zaštite životni vijek ljudi se značajno produžio, tako da osobe starije od 65 godina čine 16,1%, ukupnog stanovništva Crne Gore a do 2050. godine predviđa se da će između 17,5% i 25,5% populacije u Crnoj Gori biti starije od 65 godina. Pred anesteziolozima je velika odgovornost i izazov da omoguće efikasno hirurško liječenje i perioperativno praćenje ove veoma specifične i sve brojnije populacije bolesnika. Njihova specifičnost se ogleda u tome što su svi organi izmijenjeni uobičajenim procesom starenja, pa su funkcionalne rezerve organizma manje, ali i u tome što je kod ovih bolesnika gotovo uvek prisutan i značajan komorbiditet.
Proces starenja nervnog sistema uključuje promjene motornih, senzitivnih i autonomnih funkcija uzrokovanih smanjenjem broja nervnih ćelija, cerebrovaskularnim bolestima i oštećenjima nastalim oksidativnim stresom. Smanjenje broja neurona prati povećanje broja astrocita i mikroglijalnih ćelija, a preostali neuroni gube neke od svojih kompleksnih dendritičnih nastavaka i sinapsi. Smanjena je i sinteza neurotransmitera (dopamin, serotonin, GABA) kao i broj njihovih receptora. Oštećenje kognitivnih funkcija se često sreće kod starijih bolesnika, a njihova učestalost se povećava sa godinama starosti. U bolničkim uslovima kod ovih bolesnika lako može da nastane konfuzno stanje nakon stresnih situacija kao što su infekcija ili dehidratacija, a incidenca postoperativne kognitivne disfunkcije značajno se povećava sa godinama starosti nezavisno od tehnike anestezije. Promjene usljed starenja se viđaju i na perifernom nervnom sistemu. Zbog degeneracije perifernih nervnih ćelija vrijeme provođenja impulsa je produženo, smanjuje se mišićna masa i nastaje muskuloskeletna atrofija. Disfunkcija autonomnog nervnog sistema u hladnoj operacionoj sali lako može da dovede do hipotermije ovih bolesnika zbog poremećene funkcije termoregulacije.
U praktičnom radu od značaja je povećana osjetljivost centralnog nervnog sistema na anestetike, što se ogleda u smanjenju potreba kako za inhalacionim tako i za intravenskim anesteticima. Potrebe za lokalnim anesteticima su takođe smanjene. Epiduralno primijenjeni lokalni anestetici kod starijih bolesnika ekstenzivnije se šire kranijalno, ali je trajanje analgezije i motornog bloka kraće. Nasuprot tome, nakon spinalne administracije lokalnih anestetika anestezija i motorni blok kod starijih bolesnika traju duže nego kod mlađih osoba.
Starenjem broj miocita se smanjuje i zamjenjuje masnim tkivom i kolagenom, što čini zidove srčanih šupljina čvršćim i smanjuje komplijansu zidova komora. Depoziti amiloida i kalcifikati mogu da remete rad provodnog sistema srca i dovode do nastanka aritmija (najčešće atrijalna fibrilacija i atrijalni flater). Promjene zahvataju i zidove krvnih sudova, oni postaju manje elastični zbog smanjenja broja glatkih mišićnih ćelija i zamjene elastina kolagenom. Nakon administracije opšte ili regionalne anestezije (spinalna i epiduralna) kod gerijatrijskih bolesnika može da nastane značajna hipotenzija jer odgovor na hipotenziju nije tako dobar kao što je to slučaj sa mlađim odraslim osobama. Mlađa odrasla osoba može lako da poveća minutni volumen srca, bilo povećanjem udarnog volumena bilo povećanjem srčane frekvence. Kod starijih osoba promjene u strukturi srčanog mišića limitiraju mogućnost povećanja udarnog volumena, a zbog smanjenja broja pretkomorskih pejsmejker ćelija povećanje srčane frekvence kod starijih osoba je redukovano.
Svaka epizoda hipotenzije može da dovede do ozbiljnih komplikacija zbog redukovane perfuzije vitalnih organa kao što su mozak, srce i bubrezi gde je protok ionako kompromitovan u zavisnosti od stepena ateroskleroze koja se redovno sreće u određenom stepenu kod ovih bolesnika. Ukoliko je prisutno više faktora rizika za koronarnu bolest, stres ehokardiografija ili koronarografija mogu biti indikovani u proceni srčanog rizika od predstojeće operacije. Pored koronarne bolesti kod starijih osoba su česte i degenerativne promjene valvularnog aparata srca. Posebnu populaciju starijih bolesnika čine oni bolesnici sa prethodno ugrađenim koronarnim stentovima. Anesteziolog treba da bude informisan o tome koja vrsta stenta je ugrađena, kada je ugrađen stent i u kojoj koronarnoj arteriji, kako bi zajedno sa kardiologom i transfuziologom odredio adekvatnu perioperativnu antiagregacionu terapiju.
Proces starenja ostavlja posljedice i na respiratorni sistem u vidu povećanja rigidnosti grudnog koša, slabljenja respiratorne muskulature zbog smanjenja mišićne mase, smanjenja alveolarne površine za razmjenu gasova i smanjenja centralnog ventilatornog odgovora na hipoksemiju i hiperkapniju. Smanjenje elastičnosti pluća ima za posljedicu povećanje rezidualnog kapaciteta pluća (volumen na kraju ekspirijuma) što dovodi do manje efikasnog miješanja gasova u alveolama. Pored izmijenjene ventilacije alveola redukovana je i perfuzija zbog povećanog plućnog vaskularnog otpora. Zbog toga se povećava ventilaciono-perfuzioni odnos što može da objasni smanjenje parcijalnog pritiska kiseonika u krvi kod starijih bolesnika (smanjenje od 4 mmHg po deceniji poslije 20. godine života). U postoperativnom periodu zbog slabosti interkostalnih i pomoćnih respiratornih mišića smanjena je mogućnost adekvatnog iskašljavanja sekreta. Uz to, zbog smanjenog mukocilijarnog klirensa i izmijenjenog respiratornog epitela češće nastaju atelektaze i postoperativna pneumonija.
Add comment