Uvod
Iako smo svjedoci svakodnevnog napretka medicinskih nauka, sve veći je broj ljudi koji umiru od posljedica malignih bolesti, hroničnih nezaraznih i zaraznih bolesti. Napredak medicine je promijenio smrt od iznenadnog slučaja do često dugog putovanja praćenog mnogim događajima. Upravo na tom putovanju je od neizmerne važnosti palijativna njega i palijativno zbrinjavanje. Palijativno zbrinjavanje bolesnika je od neprocjenjivog značaja za dostojanstveni kraj života. Palijativno zbrinjavanje se definiše kao posebna njega lica čija se bolest ne može izliječiti. Palijativno zbrinjavanje pruža udobnost i podršku oboljeloj osobi i porodici oboljelog. Američka asocijacija za kancer palijativno zbrinjavanje definiše: “Njega u cilju ublažavanja patnje i poboljšanje kvaliteta života sa zbrinjavanjem bolesnika, a ne bolesti, pacijentove porodice, palijativno zbrinjavanje tretira bol i druge simptome usled bolesti“. Završetak života tj. umiranje, subjektivno i objektivno gledajući, je bolno kako za bolesnika tako i za njegovu okolinu. Pristup bolesniku, a ne njegovoj bolesti je od suštinske važnosti kroz opšte prihvaćene norme stručne prakse, sredstava evaluacije i dobre organizacije. Osnovni cilj palijativnog zbrinjavanja je pružanje kvalitetne njege radi dostojanstvenog završetka života. Osnovna tri pravca palijativne njege su:
1) njega duše,
2) porodično uključivanje kao vid podrške oboljelom i
3) visok nivo profesionalne etike.
Prema svjetskoj zdravstvenoj organizaciji definicija palijativne njege je:
„Palijativna njega je pristup koji poboljšava kvalitet života pacijenta i njegove porodice suočenih sa problemima povezanima sa smrtonosnom bolešću, kroz prevenciju i olakšanje patnje putem ranog prepoznavanja, te besprekorne procjene i suzbijanja bola i drugih problema, fizičkih, psihosocijalnih i duhovnih“. Kada se govori o palijativnoj njegi obično se misli samo na starije bolesnike, ali palijativna njega se odnosi i na sve oboljele od neizlječivih bolesti bez obzira na životnu dob. Takođe se ne odnosi samo na onkološke bolesnike, već i na oboljele od brojnih drugih neizlječivih bolesti. Palijativna njega se ne odnosi na zadnjih par dana ili sedmica života, već su često u pitanju godine.
Poštovanje principa pravednosti je svakako broj jedan pravilo u pružanju njege, vodeći računa o specifičnim potrebama pacijenata. Prije uključivanja u bilo koju vrstu njege neophodno je procijeniti stanje pacijenta, rukovodeći se opštepriznatim smjernicama i komunikacijom sa pacijentima i porodicima pacijenata putem kojih će se doći do saznanja o načinima na koje oni gledaju na trenutnu situaciju, koja bi vrsta njege za njih bila zadovoljavajuća i najprihvatljivija. Smjernice i uputstva palijativne njege daju objektivnu sliku, ali se želje i osećanja pacijenta moraju uvažavati i poštovati što mu naravno obezbeđuje aktivnu ulogu i doprinosi osećaju samopoštovanja.
Palijativna medicina
Palijativna medicina ne može izliječiti osobu, ali može o njoj brinuti, ublažiti bol i patnju, čuvajući dostojanstvo osobe kao jedinstvenog ljudskog bića. Palijativna medicina se bavi zadnjim stadijumom neizlječivih bolesti čija je prognoza smrt i brine se za ljudsko dostojanstvo i vodi ka mirnoj smrti. Prema definiciji Svjetske zdravstvene organizacije, palijativna njega:
E oslobađa od bola i drugih mučnih simptoma,
E afirmira život i posmatra umiranje kao normalan proces,
E integriše psihosocijalne i duhovne aspekte njege bolesnika,
E nudi sistemsku podršku i pomoć bolesnicima da žive aktivno sve do smrti,
E nudi sistemsku podršku i pomoć porodici za vrijeme i nakon smrti bolesnika,
E koristi timski pristup u procjeni potreba bolesnika i njihove porodice,
E primjenjuje se rano u bolesti, zajedno sa drugim oblicima liječenja.
Palijativnu medicinu predvodi stručni tim koji se sastoji od porodičnog ljekara, ljekara specijaliste (zavisno od primarne bolesti), medicinskih sestara, psihijatra, psihologa, socijalnog radnika, fizioterapeuta, dijetetičara, sveštenika. Komunikacija između svih učesnika je od suštinskog značaja. Usluge specijalističkog palijativnog zbrinjavanja mogu da se pruže u domu pacijenta, specijalizovanim odeljenjima opštih bolnica, jedinicama palijativnog zbrinjavanja, hospisima, staračkim domovima, dnevnim bolnicama, ambulantama, odnosno u svim okruženjima gde se sprovodi zbrinjavanje pacijenata.
Uloga medicinske sestre u zdravstvenoj njezi bolesnika u palijativnoj fazi bolesti
Medicinska sestra je odgovorna za planiranje, sprovođenje i evaluaciju zdravstvene njege uz kontinuiranu procjenu, evaluaciju, edukaciju bolesnika i porodice bolesnika te saradnju sa ostalim članovima interdisciplinarnog tima. Sa pružanjem zdravstvene njege umirućem bolesniku susreće se gotovo svaka medicinska sestra nezavisno od okruženju u kojem radi, u bolnici ili u domu umirućeg. Zdravstvene njega umirućeg bolesnika usmjerena je na smanjenju bola i patnje, obezbjeđenju što kvalitetnijeg života bolesniku, očuvanju dostojanstva u procesu umiranja, te istovremeno pružanju pomoći i podrške porodici umirućeg. Stoga zbrinjavanje bolesnika u terminalnoj fazi bolesti zahtijeva najviši nivo kompetencije medicinske sestre kako u procjeni, planiranju i evaluaciji, tako i u sprovođenju samih postupaka zdravstvene njege. Medicinske sestre su prve koje su odgovorile na izazove palijativne njege i one su te koje omogućavaju ljudima da pronađu olakšanje, podršku i značenje na kraju svog života. Olakšavanje patnje i poboljšanje kvaliteta života uključuje sljedeće:
E pružanje efikasnog tretmana bola i simptoma,
E utvrđivanje psihičkih, fizičkih, socijalnih i duhovnih potreba,
E sjedinjavanje kulturalnih vrijednosti i navika u planu njege,
E podrška izgubljenima, žalosnima te korištenje terapijskih komunikacijskih vještina.
Add comment