Objašnjavajući da ljudi koji ulaze u skrining program trebaju što brže to da odrade, što bezbolnije, besplatno prođu planirane procedure zato što su oni asimptomatski, odnosno, zdrava populacija na izgled, tako da je poželjno da što ugodnije prođu procedure iznijela je i do sada postignute rezultate skriniga.
– U toku ovih pet godina urađena je 601 kolonoskopija sa biopsijom i otkriveno je 23 adenoma sa srednjim stepenom displazije, 143 adenoma sa visokim stepenom displazije i 38 karcinoma. Uspjeli smo na vrijeme da otkrijemo kod ovih osoba razvoj bolesti i takođe preduprijedili je kod 166 osoba.
Treba raditi na podizanju svijesti u otkrivanju raka debelog crijeva u ranoj fazi. U ranoj fazi izlječenje je moguće u 85% slučajeva i svakako poboljšava kvalitet života oboljelih i produžava preživljavanje, a treba raditi i na edukaciji zdravstvenih radnika, naročito u smislu efikasne komunikacije, odnosno, informisanosti da u okviru skrining programa mogu da informišu pacijente da u tri centra odrade kolonoskopiju.
Ukazana je potreba za kolonoskopskim centrom na sjeveru Crne Gore.
Sledeći skrining program je skrinig raka dojke. Počeo je 23.decembra 2018 godine u četiri opštine: Podgorica, Danilovgrad, Cetinje i Kolašin i dalje se sprovodi u ove četiri opštine. Plan je da i on bude na nacionalnom nivou. Starosna dob žene od 50 do 59 godina. Skrining test koji se koristi je digitalni mamograf. U slučaju pozitivnog rezultata žene se šalju na ultrazvučnu dijagnostiku. Ciklus za ovaj skrining traje dvije godine. Ukupno je bilo u grupi 28.605 žena. Pozvano je preko 40 % žena i odazvalo se 100% žena. 7.090 njih upućeno je na mamografiju. Rađene su dalje procedure i ishod je da imamo 34 karcinoma dojke, 26 invanzivnih, sedam duktalnih incito i jedan tubularni.
Mjere su slične za sva tri skrininga. Uvijek imaju specifičnosti kao što je kod raka dojke potrebna dodatna edukacija rengen tehničara i naravno da se nastavi sa stalnom edukacijom radiologa radi osposobljavanja i izvođenja komplikovanih biopsija.
Tradicionalni skrining je skrining raka grlića materice. Za njega koristimo HPV skrining test. U slučaju pozitivnog rezultata testa na tipove 16 ili 18 radi se kolonoskopija u slučaju da su u pitanju ostali visoko rizični HPV tipovi kojih ima 12 citologija na tečnoj podlozi. Ciljna grupa su žene od 30 do 64 godine. Ciklus za ovaj skrining traje 5 godina.
Program je započet 18. jula 2016. godine, na teret opštine Podgorica, uzrasta od 30 do 34 godine života. Zatim se radilo dosta na pripremi. Opremljeni su svi domovi zdravlja koji mogu da sprovode skrining programe. Kupljani su digitalni štampači i kolonoskopi i od 1. februara ove godine skrining se sprovodi na nacionalnom nivou. Među ženama to je prošireno na Podgoricu od 30 do 36 godina. Imamo izvještaj za otprilike godinu i po dana za Podgoricu kada se sprovodio skrining. To je ta prva faza skringa rađena samo u Podgoricu. U grupi je bilo 7.638 žena, oko 40 % je pozvano. HPV pozitivnih je bilo 515 i uzorkovanih LPC- pozitivnih rezultata 185, broj pozitivnih kolonoskopija 119. Dakle, kod 51 žene urađena je biopsija grlića materice, a na osnovu patohistološke analize ovih materijala otkriven je jedan karcinom grlića materice.
Što se tiče druge faze skrininga, na nacionalnom nivou u ovoj ciljnoj grupi je bilo 15.067 žena. I za ovaj kratak period pozvano je već 21% žena, a odazvalo ih se oko 60%. Uzrokovano je 1.803 brisa. Broj HPV pozitivnih je 290 odnosno 16% od uzrokovanih. Broj kolposkopija je 36, pri čemu je bio pozitivan nalaz kod njih 14.
Moramo podići nivo svjesnosti kod žena o otkrivanju raka grlića materice, u ranoj fazi bolesti kad je izlječenje moguće i kad je poboljšanje života vidljivo. Moraju biti uključeni svi timovi, izabrani doktori za žene, intenzivirati pozive i odazvati se na pozive. Moramo i dalje raditi na medijskoj kampanji i socijalnoj mobilizaciji žena. I na kraju detaljno razumljivo, u prihvatljivom roku obavijestiti učesnice skrininga i pravilno i blagovremeno evidentirati sve korake u skriningu – ukazala je dr Stanišić.
Svjetski dan zdravlja, kao dan osnivanja SZO, ove godine se obilježava pod sloganom Zdravlje za sve, a tematski fokus je univerzalna zdravstvena zaštita. Univerzalna zdravstvena zaštita pretpostavlja snažan zdravstveni sistem fokusiran na građanina i njegove potrebe, kao i kontinuirano ulaganje u prevenciju kao imperative unaprijeđenja zdravlja i odživog i inkluzivnog razvoja.
Verica Pantelić
Add comment