Karcinom prostate predstavlja veliki medicinski problem muške populacije. On čini 11% karcinoma muškaraca. U momentu dijagnoze samo kod 55% slučajeva karcinom je zadržan unutar prostate (mogućnost radikalne operacije).
Uzroci karcinoma prostate su nepoznati. Ono što je dokazano jeste postojanje porodične sklonosti ka bolesti (postojanje karcinoma u prvoj liniji nasljedstva udvostručuje rizik od pojave karcinoma prostate).
Tegobe koje ima pacijent slične su onima koje nalazimo pri benignoj hiperplaziji prostate (BHP) – povremena pojava krvi u spermi ili dugotrajni bolovi u kičmi.
Rano otkrivena bolest može se izliječiti!!!
Rano otkrivanje karcinoma prostate ključni je momenat i najbolja šansa za optimalno liječenje, sa najboljim rezultatima koji omogućavaju normalnu dužinu i kvalitet života. Kako to postići? Kako rano otkriti rak prostate? Jednostavno.Urološki pregled muškaraca starijih od 50 godina jedanput godišnje, najjednostavniji je način za rano otkrivanje karcinoma. Taj pregled obuhvata:
• Digitorektalni pregled,
• Mjerenje PSA u krvi,
• Transrektalni ultrazvuk.
Kod muškaraca u čijoj je porodici bilo slučajeva obolijevanja od raka prostate, rizik je veći, pa se kod njih nakon navršene 45. godine pregledi obavljaju najmanje jedanput godišnje.
DIGITOREKTALNI PREGLED PROSTATE (DRE)
Pregled prostate prstom kroz debelo crijevo još uvijek predstavlja postupak koji se nikako ne smije zaobići. On predstavlja temeljnu pretragu kako u postupku ranog otkrivanja karcinoma, tako i u njegovoj progresiji. Ljekar prstom preko završnog dijela debelog crijeva pregleda prostatu pacijenta, traži palpabilne i sumnjive promjene koje bi mogle ukazati na postojanje karcinoma prostate. SUSPEKTAN DIGITOREKTALNI PREGLED APSOLUTNA JE INDIKACIJA ZA BIOPSIJU PROSTATE.
PROSTATA SPECIFIČNI ANTIGEN (PSA)
PSA je bjelančevinasta struktura koju izlučuju samo ćelije prostate. Otkrićem PSA dramatično se promijenio pristup dijagnostici karcinoma prostate. On nije specifičan za karcinom prostate (izlučuje ga normalna prostata, prostata sa BHP, prostata sa znacima zapaljenja). Vrijednost PSA određuje se uzorkom krvi. Prethodno moraju biti zadovoljene pripremne aktivnosti (3 dana bez seksualnih odnosa, vožnje bicikla i rektalnihpregleda!) Bitno je da u momentu uzimanja uzorka krvi pacijent nema aktuelnu upalu u prostati.
Laboratorijske vrijednosti PSA do 4ng/ml smatraju se normalnim. Vrijednosti od 4-10ng/ml su „siva zona” u kojoj je vjerovatnoća postojanja karcinoma 25-35%.
Vrijednost PSA preko 10ng/ml ukazuje na vjerovatnoću za postojanje karcinoma u opsegu 50-80%.
Radi veće specifičnosti PSA testa koriste se još neki matematički parametri:
-PSA density (odnos PSA vrijednosti prema veličini prostate)
-Free PSA (slobodni PSA)
-PSA velocity (porast PSA vrijednosti kroz vrijeme).
FREE/TOTAL PSA ODNOS (F/T PSA)
Odnos slobodnog i ukupnog PSA parametar je koji se češće koristi u dijagnostici karcinoma prostate u odnosu na određivanje ukupnog PSA. Takođe, to je parametar koji se najšire koristi da napravi razliku između BHP i karcinoma prostate. Normalne vrijednosti ukupnog PSA su do 4ng/ml. Suština njegovog korišćenja jeste u tome da stratiikuje rizik za pojavu karcinoma kod pacijenata kod kojih je totalni PSA između 4-10 ng/ml, a koji imaju i negativan DRE nalaz. U prospektivnim, multicentričnim studijama, karcinom je nađen u 56% muškaraca kod kojih je vrijednost F/T PSA bila manja od 0.1, ali samo u 8% muškaraca kod kojih je ovaj odnos bio veći od 0.25.
Vrijednosti F/T PSA beskorisne su kod pacijenata kod kojih je serumski PSA veći od 10ng/ml kao i kod onih kod kojih je biopsijom dokazan karcinom.
PCA3 MARKER
Za razliku od serumskih markera, ovaj, prostata specifični, nekodirajući mRNA marker, mjeri se u sedimentu urina, nakon masaže prostate. Glavna prednost u odnosu na PSA jeste njegova veća senzitivnost i specifičnost.
PSA treba određivati svakom muškarcu koji ima više od 50 godina života.
Takođe, ovaj test se obavlja kod svakog muškarca starijeg od 40 godina koji u prvoj liniji nasljedstva (po očevoj ili majčinoj liniji) ima, ili je imao, dokazan karcinom prostate.
TRANSREKTALNI ULTRAZVUK (TRUS)
TRUS je metoda kojom se pomoću ultrazvučne sonde ulazi u rektum i preko zadnjeg zida pristupa vizuelizaciji prostate i traženju sumnjivih mjesta. Ovom metodom se otkriva 50% više karcinoma nego digitorektalnim pregledom.
Na TRUS pregledu sumniva mjesta se bodu specijalno konstruisanom iglom, radi histološkog pregleda. Prije biopsije potrebno je izvršiti antibiotsku pripremu i čišćenje crijeva. Biopsija se obično radi u lokalnoj anesteziji Konačna dijagnoza karcinoma prostate je histološka, iz biopsijom dobijenog tkiva prostate.
Pišu: prof. dr Bogdan Pajović
Marko Vuković, student VI godine Medicinskog fakulteta u Podgorici
Add comment