Duvan vodi porijeklo iz Južne Amerike. U 16. vijeku su ga Španski i Portugalski moreplovci donijeli u Evropu. U početku nije imao masovne razmjere i bio je privilegija određenog broja ljudi. U početku se duvanu nisu pripisivala štetna dejstva, već se zagovarao kao lijek za smanjenje bola, umora, za zaustavljanje krvarenja, protiv zubobolja i sl.).
Prvi rad o štetnosti duvana objavljen je u Velikoj Britaniji 1960. godine.
Šta je pušenje? Pušenje predstavlja oblik samovoljnog trovanja osobe koja puši, kao i trovanje živih bića u najbližoj okolini.
Šta je nikotin? Nikotin je jedna od najtežih droga koje izazivaju zavisnost. On je samo jedan od 4.000 sastojaka duvanskog dima (CO, CO2, HCN, katran, fenoli, NH3, C2h6, Hg, Bi, Pb, Po, Cd). Putem krvi se prenosi do svake ćelije gdje svojim kumulativnim dejstvom dovodi do oštećenja krvnih sudova. Oko 50 sastojaka duvanskog dima, posebno katran, imaju kancerogeno dejstvo.
Nikotin je opojna droga. Mnogi pušači duvan koriste redovno jer su postali zavisni od nikotina. To se ogleda u njihovoj neodoljivoj želji za duvanom i njegovom upotrebom, uprkos svjesnosti o štetnom dejstvu.
Duvan izaziva osjećaj zadovoljstva, ali se zadržava svega par sati u krvotoku i smanjuje se tolerancija u toku dana, što izaziva potrebu za što većim brojem cigareta.
Kod nepušača doza od 5 mg nikotina uzrokuje simptome akutnog trovanja. Sa jednom ispušenom cigaretom resorbuje se 1,5 – 2,5 mg nikotina. Pojedinačna letalna doza iznosi 40 do 60 mg nikotina. Relativno brzo se razgrađuje, pa pušač tokom dana može konzumirati veće količine nikotina bez znakova trovanja. Nikotin neposredno u malim dozama podstiče, a u velikim inhibira nervne impulse. U središnjem nervnom sistemu nakon početne ekscitacije (disajni centar, vazomotorni centar, centar za povraćanje) porastom doze slijede tremor i konvulzije, a zatim paraliza i smrt. Djelovanjem nikotina na nadbubrežnu žlijezdu oslobađa se adrenalin i noradrenalin, što dovodi do povećanja frekvencije srca, sužavanje malih krvnih sudova i povišenja krvnog pritiska. Uz navedene učinke, sastojci duvanskog dima inhalirani u pluća prelaze u krvotok i uzrokuju oštećenja na endotelnim ćelijama krvnih sudova. Smatraju se aktivatorima pucanja ateroma i učesnicima u trombogenezi.
Duvanski dim sadrži i iritanse koji dovode do pojačanog stvaranja sluzi, oštećenja funkcije cilijarnog epitela i sužavanja bronhiola, te do razvoja hronične opstruktivne plućne bolesti (HOBP). Smrtnost od te bolesti šest je puta učestalija kod pušača nego kod nepušača. Pušenje je ujedno predisponirajući faktor za respiratorne infekcije i egzacerbacije astme. Ugljen monoksid u cigaretama 200 puta brže se veže uz hemoglobin nego kiseonik. U pušača 10% do 15% hemoglobina može biti vezano sa CO, što znatno smanjuje snabdijevanje organizma kiseonikom, a posebno je štetno za osobe sa srčanim bolestima, posebno anginom pektoris. Ugljen monoksid povećava propustljivost zidova krvnih sudova za holesterol i pospješuje stvaranje ateroma te i tako pomaže razvoju bolesti srca i krvnih sudova.
Istraživanja su dokazala da pušenje naročito negativno utiče na srce i krvne sudove. Najvažniji su uticaji smanjena ishrana kiseonikom i ateroskleroza. Arterioskleroza je jedinstvena bolest koja ima svoje faktore rizika, ali može da se kaže da je pušenje glavni. Na njega možemo da utičemo jer prestankom pušenja značajno smanjujemo rizik od nastanka takozvane „pušačke noge“. Pušači, zna se, imaju znatno veći rizik da obole od periferne arterijske insuficijencije. Zbog oslabljene cirkulacije, koja je posljedica suženih krvnih sudova, dolazi i do smetnji u polnoj moći i pojave smetnji s erekcijom. Pušenje se negativno odražava i na plodnost. Duvanski dim uzrokuje hormonalne poremećaje koji dovode do poremećaja u razvoju jajne ćelije i spermatozoida.
Pušenje ubrzava starost i negativno utiče na hranjenje tijela vitaminima (5x više voća i povrća).
Naučnici sa Univerziteta u Stafordširu pronašli su mudar način da pomognu mladim ženama da ostave pušenje: tako što im pokazuju slike koje pokazuju kako će izgledati sa 72 godine ako i dalje budu pušile. Žene su osjećale manju zavisnost od nikotina nakon gledanja slika i u većem broju slučajeva su planirale da ostave pušenje od žena u kontrolnoj grupi.
Po klasifikaciji SZO pušenje je najopasniji uzrok mnogih bolesti koji se može ukloniti.
Da bi se smanjile katastrofalne posljedice pušenja i spriječile mnoge nepotrebne smrti i invaliditeti, potrebno je smanjiti broj osoba koje počinju pušiti, povećati broj pušaca koji prestaju pušiti, te smanjiti izloženost nepušača duvanskom dimu.
Promjene u tijelu nakon gašenja posljednje cigarete:
Dva sata nakon unijetog posljednjeg oblaka dima nikotin počinje da izlazi iz organizma putem urina. Poslije dvanaest sati tijelo se oslobodi ugljen-monoksida, pa je krv u mogućnosti da efikasnije raznosi kiseonik po cijelom organizmu. Nakon nedjelju dana sva čula postaju osjetljivija, a naročito čulo ukusa. Zadah iz usta se smanjuje, zubi i kosa su čistiji, a i koža izgleda zdravije. Posle jednog mjeseca bez cigareta, epitel respiratornog trakta, prethodno uništen od cigareta, ponovo počinje da raste. Organizam apsorbuje sluz iz bronhija, pa ste oslobođeni dugorajnog i neprijatnog pušačkog kašlja.Tako se smanjuje rizik od respiratornih infekcija. Poslije jedne godine značajno je umanjen rizik od kardiovaskularne patologije, odnosno, infarkta i šloga. Ovo se dešava zahvaljujući nepostojanju nikotina, koji razara strukturu arterija. Nakon šest, sedam godina od prestanka s pušenjem smanjuje se rizik od raka pluća, a pošto prođe još nekoliko godina, taj rizik se skoro izjednačava sa rizikom kod ljudi koji nikada nisu pušili.
Add comment