Usna duplja predstavlja početni dio digestivnog sistema i ima granični položaj između spoljne i unutrašnje sredine koje spaja u jednu cjelinu. Sve štetne supstance koje se unose u organizam, uglavnom prvo dolaze u kontakt sa sluzokožom usne duplje. Skoro da i nema oboljenja kod čovjeka koje se najprije ne manifestuje u ustima.
Osim nikotina, duvanski dim sadrži oko 4.000 različitih toksičnih supstanci, od čega su 43 kancerogene. Od kancerogenih supstanci tu se nalaze benzpiralen, benzperilen, radioaktivni polonijum i druge. Nikotin predstavlja snažnu psihoaktivnu supstancu koja stvara zavisnost. To je alkaloid koji se nalazi u biljci Nicotiana tabacum (lat.). Kada pušači pokušavaju da prestanu sa upotrebom cigareta on izaziva apstinencijalne tegobe. Nikotin najprije razdražujuće djeluje na moždane funkcije a potom depresivno. Nakon prelaska u krv svoje dejstvo na mozak ispoljava u roku od sedam do osam sekundi. Pušenje prouzrokuje i druge zdravstvene probleme, kao što su respiratorne infekcije, oboljenja krvnih sudova (ishemijske bolesti srca, cerebrovaskularna oboljenja i dr.), pojavu karcinoma (larinksa, bronha, bešike i pankreasa), oštećenje ploda u trudnoći i sl. Štetni sastojci iz duvanskog dima ne djeluju samo kao toksini, mutageni i kancerogeni već čine organizam osjetljivijim na dejstvo štetnih uticaja iz spoljne sredine.
KAKO PUŠENJE UTIČE NA ORALNU SLUZOKOŽU?
Što se tiče oralne sluzokože, duvanski dim na nju djeluje iritativno, i to hemijski i termički. Odgovor oralne sluzokože na te iritacije naziva se nikotinski stomatitis (Stomathitis nicotinica, lat.). Kod dugogodišnjih pušača najčešće promjene možemo primijetiti na usnama i na tvrdom nepcu. Promjene se manifestuju na rumenom dijelu usana u vidu bijelo-sive boje kružnog oblika, veličine od nekoliko milimetara do jednog centimetra, i na tom mjestu se najčešće drži cigareta. Takođe, kod njih je rumeni dio usana bjeličast, sa crvenim tačkicama koje predstavljaju inflamirane pljuvačne žlijezde.
Najizrazitije promjene kod pušača srećemo i na sluzokoži tvrdog nepca (Palathitis nicotinica, lat.). Sluzokoža postaje mutna, svijetloblijeda, neprozirna, sa naboranom površinom. Osim toga, na nepčanoj sluzokoži možemo primijetiti inflamirane otvore kanala malih pljuvačnih žlijezda.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, pušenje je odgovorno za oko 4 miliona smrtnih slučajeva godišnje, a to je više od onoga što ponesu saobraćajni udesi, SIDA, tuberkuloza, ubistva i samoubistva. Smatra se da će do 2030. godine duvan biti glavni uzrok smrti i invalidnosti kod svjetske populacije, od koga će stradati više od 10 miliona ljudi. U EU procenat prisustva pušača je 29%, od toga muškarci čine 34% a žene 24%.
Takođe, kod muškaraca koji su teški pušači i kod žena pušača sa povišenim vrijednostima serumskog estrogena i progesterona, zbog trudnoće ili upotrebe antibebi pilula, često srećemo hiperpigmentaciju oralnih tkiva (melanozepušača). To su smeđe multifokalne pigmentacije, nejasnog ruba, koje su najčešće prisutne na mjestima koja su izložena visokoj koncentraciji dima, kao što su usne, labijalna gingiva i nepce. Međutim, prestankom pušenja ove hiperpigmentacije se gube.
Osim ovih karakterističnih mjesta, i ostala oralna sluzokoža kod pušača je izmijenjena. Ona je inflamirana, opalescentna ili leukoplakična. Jezik je često obložen i pigmentisan. Takođe,
na zubima pušača srećemo pigmentacije i karakterističan zadah od duvana. U usnoj duplji pušača često se sreću i maligne promjene, tako da kod njih imamo četiri puta veći rizik od obolijevanja od karcinoma usne duplje nego kod nepušača. Čak i ako je usna duplja veoma pristupačna regija za pregled, i predstavlja regiju kojom se bave mnogi stručnjaci stomatoloških i medicinskih specijalnosti (stomatolozi, dermatolozi, infektolozi, ljekari opšte medicine…), kliničko iskustvo specijalista koji se bave problematikom tumora usne duplje govori da karcinomi u uznapredovaloj fazi nijesu rijetkost.
KAKO PUŠENJE UTIČE NA POJAVU PARODONTOPATIJE?
Ukoliko sagledamo uticaj pušenja duvana na stanje potpornog aparata zuba (parodoncijuma) i pojavu parodontopatije, možemo reći da pušenje predstavlja jedan od glavnih faktora rizika za nastanak parodontopatije, što je prepoznato u posljednjih dvadesetak godina. Još 1947. godine Pindborg je opisao vezu između akutnog ulceroznog gingivita i pušenja kod danskih vojnih regruta. Istraživanja pokazuju da se nikotin apsor-buje u oralna tkiva. Nađen je na površini korijena zuba, ali najveća i najznačajnija količina nikotina nađena je u serumu, pljuvačci i gingivalnoj tečnosti.
Pušenje prouzrokuje vazokonstrikciju (sužavanje) krvnih sudova u gingivi. Ti mali ponovljeni vazokonstriktivni ataci tokom pušenja, na duže staze, mogu da dovedu do gingivalne disfunkcije i parodontalnog oboljenja. Zbog ove vazokonstrikcije krvnih sudova izazvane nikotinom, kod pušača je prisutan manji stepen inflamacije gingive, kao i manji stepen krvarenja, za razliku od drugih kliničkih znakova parodontopatije koji su značajno izraženiji. Takođe, ova vazokonstrikcija krvnih sudova dovodi do smanjenog dopremanja kiseonika i hranljivih materija u gingivu, pa je tako umanjena i mogućnost eliminacije štetnih produkata oštećenog tkiva, što dovodi do neodgovarajućeg imunološkog odgovora. Ovaj poremećeni imunološki odgovor karakteriše se smanjenjem hemotakse, fagocitoze, aktivnosti polimorfonuklearnih leukocita i redukcije proizvodnje lokalnih antitijela, a to predstavlja prvu važnu liniju odbrane od patogenih oralnih mikroorganizama. Posebno treba istaći neutrofile, koji spadaju u prvu liniju odbrane protiv bakterijske infekcije, kojih u većem broju ima u perifernoj cirkulaciji pušača, ali je njihova funkcija umanjena. Oni pokazuju značajno smanjenje hemotakse, fagocitoze i adherencije. Takođe, kod pušača imamo smanjen broj imunoregulatora T-ćelija i kao rezultat svega toga imamo poremećen specifični i nespecifični imuni odgovor. Svi ovi poremećaji dovode do slabljenja odbrambenih sposobnosti gingive i čine je osjetljivom na infekcije, tako da terapijske procedure parodontalnog oboljenja kod pušača imaju slab efekat ili on praktično izostaje.
Add comment