Više referentnih epidemioloških servisa saopštava da su poremećaji raspoloženja, osobito depresije, u plimi, te da su to danas najrasprostranjenija psihijatrijska oboljenja. Ima mišljenja, da je depresija u naše doba toliko rasprostranjena da je malo ko nije iskusio i da je ona postala stil života, odnosno obrazac ponašanja.
Osnovne kliničke karakteristike ovog poremećaja sastoje se u tome što postoji poremećaj raspoloženja (afekta).
Poremećaj raspoloženja se ispoljava u obliku hipertimije (pada), odnosno patološkog nerspoloženja (subdepresije ili depresije). Pored oštećenja afekta, kod ovih poremećaja postoje oštećenja i drugih psihičkih funkcija, praćenih somatskim smetnjama.
Uzroci (etiologija) depresija je multikauzalna: genetske transmisije, biohemijski i neurofiziološki procesi (organicitet), psihoanalitičke teze, neoanalitičke, bihejvioralne, sociokulturne teorije itd.
Klasifikacije depresivnih poremećaja baziraju se na dva svjetska kasifikacina sistema (MKB-10 i V revizija DSM-T5 – američki klsifikacioni sistem mentalnih poremećaja). U MKB-10 depresije se klasifikuju u dijagnostičku kategoriju „Poremećaja raspoloiženja (afekta) – F 30 – 39“.
U toj klasifikaciji navodi se podgrupa „Ostali depresvni poremećaji“, gdje je uvrštena Sezonska depresija, o kojoj će biti govora u narednim redovima.
Sezonska depresija je karakteristična za određena geografska područja, gdje vlada velika hladnoća i duge zime, kakav je slučaj sa skandinavskim zemljama i Kanadom.
Prvi zapisi o ovoj bolesti nađeni su kod Hipokrata, a u skorije vrijeme, krajem prošlog vijeka, sezonsku depresiju oipsali su ljekari koji su pratili ekspediciju na Arktiku. Oni su opisali sindrome kod članova ekspedicije i kod Inuita (stanovnike tog predjela), poput opšteg umora, opšteg nerspoloženja i pada osnovnih bioloških ritmova.
Zbog određenih neurobioloških specifičnosti, neki stručnjaci se zalažu da ovaj poremećaj dobije svoje posebno mjesto. Naime, kod ovog oblika depresije verifikovana je uloga melatonina (hormona epifize) u njenoj etiopatogenezi. Lučenje melatonina inače zavisi od beta – aderenergične regulacije receptora i svjetlosnih stimulusa u ciklusima dan – noć i godišnjih doba.
Melatonin se skoro iusključivo luči noću, dok svjetlosni impulsi inhibiraju njegovo lučenje preko retinohipotalamičnog puta.
Kod osoba koje boluju od sezonske depresije melatonin se izlučuje kasnije, za vrijeme noćnih časova, i ujutru se ne resorbuje u dovoljnoj količini, što izaziva letargiju i druge manifestacije ove mentalne bolesti. Sniženo lučenja melatonina je verifikovano kod sezonske depresije i potrvrđena je pojačana osjetljivost tih pacijenata na svjetlosne draži, te oni dobro reaguju na terapiju svijetlom („light – therapy“).
Prof. dr Mirko Peković, spec. neuropsihijatar
Add comment