[heading size=”5”]Osamnaesta međunarodna AIDS konferencija održana je od 18. do 23. jula u Beču, gdje se na svakom koraku, posredstvom brojnih kulturnih i zabavnih performansa, tih dana mogla osjetiti briga za ljudska prava. Na ovom jedinstvenom događaju koji je prvi put održan na starom kontinentu, procijenjeno je da je prisustvovalo oko 20.000 osoba iz cijelog svijeta. Prisustvovali su državnici, javne i poznate ličnosti iz svijeta muzike, sporta i kulture, delegati vladinih i nevladinih organizacija, aktivisti, istraživači, ljekari, farmaceuti i predstavnici farmaceutskih kompanija, sponzori, osobe koje žive sa HlV-om i članovi njihovih porodica. [/heading]
Znanje i ponašanje primjenjivano tokom 2008. godine u vezi sa HIV/AIDS-om mladih iz RAE populacije (Romi, Aškalije, Egipćani), koji žive u kolektivnim centrima u Crnoj Gori, koje je Institut za javno zdravlje sproveo u saradnji sa UNICEF-ovom kancelarijom u Crnoj Gori, prihvaćeno je da bude prikazano u vidu poster prezentacija u Beču. Poster prezentaciju je prezentovala dr Aleksandra Marjanović, spec. soc. med. iz Centra za promociju zdravlja.
Do sada nijesu postojali podaci o rizičnom ponašanju u vezi sa HIV-om kod mladih porijeklom iz RAE populacije koji žive u kolektivnim centrima u Crnoj Gori. Bitne karakteristike ove populacije su: ekstremno siromaštvo, loši životni uslovi, nezaposlenost, često, neposjedovanje ličnih dokumenata, nizak nivo obrazovanja, loše poznavanje službenog jezika, socijalna izolacija, izloženost stigmi i diskriminaciji na mnogim nivoima. Glavni cilj istraživanja bio je da se identifikuju oblici i prevalencija rizičnih ponašanja za prenošenje HIV-a kod RAE mladih koji žive u kolektivnim centrima, kako bi se razvijali preventivni programi i sprovodile odgovarajuće intervencije.
Istraživanje je sprovedeno kao bihejvioralno kod mladih pripadnika RAE populacije uzrasta 15-24 godine koji žive u kolektivnim centrima u dva grada (Podgorica i Nikšić) a kao instrument istraživanja korišćen je adaptirani upitnik Londonske škole za higijenu i tropsku medicinu, namijenjen pripadnicima MARA grupe (adolescentima koji su u najvećem riziku). Upitnik je pripremljen u različitim varijantama: prema polu, na crnogorskom i albanskom jeziku. Anketari su bili mladi iz RAE i mali broj RAE lidera koji su pismeni i koji vladaju navedenim jezicima, a dodatno su obučeni za istraživanje. Regrutacija ispitanika izvršena je kombinacijom metoda: prigodnog, oportunističkog i metoda „sniježne grudve”. Zbog toga što je većina ispitanika bila nepismena, ili djelimično pismena, anketari su uglavnom morali da čitaju pitanja i odgovore ispitanicima, pružajući im potrebna objašnjenja. RAE anketari su pružili pomoć istraživačkom timu prilikom interpretacije nekih prikupljenih podataka.
Neki od dobijenih rezultata: Obuhvaćeno je 288 ispitanika (101-na djevojka i 187 mladića) od čega 89% ispitanika potiče sa Kosova, a 7% njih bilo je domicilnih. Nivo opšteg obrazovanja je izrazito nizak, posebno kod djevojaka (83% mladih iz RAE populacije ima nizak nivo obrazovanja. 94% djevojaka pripadnica RAE populacije nema završenu osnovnu školu). Zdravstveni karton posjeduje 78% ispitanika, a 8% njih je izjavilo da prosi na ulici. Vrlo je nizak nivo znanja o HIV/AIDS-u, odnosno o načinima prevencije i načinima prenošenja HlV-a: 1/3 ispitanika nikada nije čulo za HIV/AIDS, i to značajno veći broj djevojaka; ispitanici muškog pola i ispitanici iz starije uzrasne kategorije (18-24 godine) pokazali su značajno veći nivo znanja; istovremeno, 15% mladih RAE populacije tačno identifikuje načine prevencije seksualnog prenosa i odbija najvažnija pogrešna shvatanja o prenošenju HIV-a (UNGASS). Nije detektovano korišćenje narkotika intravenskim putem kod ispitanika.
Kao zaključak se izvodi podatak da se vulnerabilnost mladih RAE populacije koji žive u kolektivnim centrima zasniva na njihovom izrazito niskom nivou opšteg obrazovanja, izrazito niskom nivou znanja o HIV/AIDS-u, rijetko zastupljenom uključivanju u preventivne programe za HIV i niskoj učestalosti upotrebe kondoma. Dominirajuće rizično ponašanje kod mladih iz RAE zajednice u kolektivnim centrima jeste upražnjavanje MSM odnosa bez zaštite i prodaja seksualnih usluga od strane MSM RAE, što ima poseban značaj u kontekstu aktuelne epidemiološke i sociološke situacije u Crnoj Gori (predominacija MSM ponašanja među registrovanim HIV pozitivnim osobama i izražena stigma MSM osoba). Takođe se zapaža preklapanje rizika kod određenog broja RAE mladića (kupovina seksualnih usluga od SW, upražnjavanje MSM odnosa i prodaja seksualnih usluga muškim partnerima). Iz navedenog proističe i izražena indirektna ugroženost zdravlja njihovih ženskih partnera. Uočava se visoka potreba mladih pripadnika RAE populacije za edukacijom koja bi trebalo da bude prilagođena njihovim speciičnostima, kao i za servisima koji se bave reproduktivnim zdravljem. Pri tome je neophodno njihovo aktivno učešće u rješavanju sopstvenih potreba, kao i super-vizija programskih aktivnosti od strane relevantnih institucija.
Tokom poster prezentacije zanimljiva su bila pitanja američkih studenata antropologije i javnog zdravstva o porijeklu i načinu života RAE raseljenih lica kao i o mogućnosti njihove inkluzije u lokalnu zajednicu po svim osnovama.
Dr Aleksandra Marjanović Spec, socijalne medicine
Add comment