Menopauza predstavlja period u životu žene, koji se javlja godinu dana poslije posljednje menstruacije, i traje do kraja njenog života. Klimakterijum prethodi menopauzi i predstavlja period u kome do tada uredne menstruacije postaju neredovne i u kome počinju da se javljaju simptomi i znaci za tipičnu menopauzu. Prosječno nastupanje menopauze je između 48. i 52. godine života. Ukoliko menopauza nastupi prije 45. godine života, označavamo je kao ranu menopauzu, ukoliko pak nastane nakon 55. godine, to je pozna menopauza.

Prekid menstruiranja prije 40. godine života u medicinskoj nauci je poznat kao prijevremena insuficijencija jajnika, i često je udružen sa oboljenjima drugih žlijezda sa unutrašnjim lučenjem, što u medicinskoj nauci označavamo kao poliglandularni autoimuni sistem (PGI).

Klimakterijum prethodi menopauzi, a menopauza praktično traje do kraja života žene. Zajedno predstavljaju širi biološki proces, koji traje duži niz godina, i koji karakterišu brojni patofiziološki, psihološki, ali i sociološki procesi u životu žene. Ove pojave su često neprijatne i nose sa sobom brojna obolijevanja koja se odnose na ginekološke organe, dojke, kao i krvne sudove. Iz tog razloga žena u ovom periodu života ima veći rizik od obolijevanja od povišenog krvnog pritiska, što može dovesti do pojave moždanog i srčanog udara.

Menopauzu karakteriše nagli pad koncentracije progesterona i estrogena (ženskih polnih hormona) u cirkulaciji, usljed čega izostaje njihov zaštitni efekat na zidove krvnih sudova, na sluznice polnih organa, na koštanu strukturu, ali i na dojke. Prirodna posljedica toga je već pomenuta povećana učestalost srčanih i moždanih udara, kao i razrijeđivanje koštane gustine (osteoporoza). Takođe, smanjenje efekta polnih hormona, čija koncentracija je u opadanju, dovodi do porasta tjelesne težine, zbog čega žene u periodu klimakterijuma veoma često pretjerano dobiju na tjelesnoj težini. Porast tjelesne težine dovodi do veće učestalosti dijabetesa tipa II, kao i do dodatnog rasta krvnog pritiska.

Na osnivačkoj skupštini “Crnogorske asocijacije za menopauzu i andropauzu” održanoj 10. oktobra tekuće godine u hotelu “Ramada” u Podgorici, prisutnima su se obratili: prof dr Svetlana Vujović, prim. dr Mensud Grbović, dr Aleksandar Đogo, dr Sreto Kavarić, dr Snežana Crnogorac, dr Žana Blagojević, dr Lidija Injac i dr Dejan Mandić.

Osnivač Crnogorske asocijacije za menopauzu i andropauzu dr Aleksandar Đogo, govorio je o menopauzi, njenim karakteristikama, tegobama, psihološkim promjenama, liječenju i terapiji.

Prva menstruacija u životu žene se naziva menarha i javlja se u pubertetu, prosječno između 12. i 15. godine života. Menstrualni ciklus obuhvata vrijeme između prvog dana jedne, do prvog dana naredne menstruacije i prosječno traje 28 dana (sa fiziološkim varijacijama od 21 do 35 dana). Normalno trajanje mentrualnog krvarenja (menstruacije) iznosi od 2 do 6 dana.

Kompletan menstrualni ciklus se dijeli na folikulinsku i luteinsku fazu.

U folikulinskoj fazi se luče estrogeni, koji su odgovorni za sluznicu materice. U luteinskoj fazi, koja započinje od 14. dana ciklusa, povećana koncentracija estrogena pokreće lučenje hormona LH koji potiče iz hipofize, i koji započinje ovulaciju. U ovoj fazi ciklusa se luči progesteron (drugi ženski polni hormon), koji označava ovulaciju i reproduktivnu sposobnost žene, čiji je vrhunac u njenim 20. godinama, a nakon toga ona ima opadajuću krivulju.

Prvi znaci starenja funkcije jajnika odigravaju se više godina prije menopauze. U početku dolazi do slabljenja jajnika u drugoj, lutealnoj fazi, tako da opada nivo progesterona i smanjuje se fertilna (reproduktivna) sposobnost žene. Menstrualni ciklusi postaju neuredni a menstrualna krvarenja mogu biti učestalija (polymonerrhoea), ili pak prorijeđena (olygomaenorhoea), do njihovog potpunog izostajanja (amaenorrhoea). U ovom periodu koji prethodi menopauzi, počinju da se javljaju prvi simptomi klimakterijuma: topli talasi (valunzi), atrofija urogenitalnog trakta (polnih i mokraćnih puteva), dominira osjećaj suvoće, svraba i peckanja u predjelu genitalija, što otežava pa čak i onemogućava normalan seksualni kontakt, tegobe od strane zglobova i mišića, psihološke promjene, kasne manifestacije menopauze koje nastaju kao posljedica višegodišnjeg smanjenja koncentracije estrogena i ogledaju se u nastanku osteoporoze.

Upotrebom hormonske supstitacione terapije u menopauzi, kako bi se promjene ublažile, uz medikamentni tretman (primjenu ljekova), neophodno je dati i preporuke u smislu promjene životnih navika (dijetalni režim ishrane, fizička aktivnost, ograničenje pušenja i unosa alkohola). Primjena ove terapije zahtijeva detaljan ljekarski pregled, uzimanje osnovnih labaratorijskih analiza, upoznavanje ljekara sa eventualnim prethodnim zdravstvenim problemima žene i njenom porodičnom anamnezom (istorijom bolesti u porodici). Posebno je važno obaviti ginekološki pregled, mamografiju i eho dojki.