Akutno trovanje kokainom

Početak priče o kokainu seže u 1531. godinu kada su španski konkvistadori, predvođeni Franciskom Pizarom prodirli kroz peruanski dio Anda. Oni su istorijski gledano prvi naišli na biljku prozaičnog izgleda i naziva – koka. Domoroci su žvakali lišće koke kako bi im dala snagu da prevale kilometare neprohodnih terena bez odmora, i kako bi ukloniti umor nakon napornog fizičkog rada na velikim nadmorskim visinama. Pripisivana su joj božanska svojstva i biljka je privukla pažnju osvajača. Dva vijeka kasnije, Žan-Baptist Lamark klasifikovaće je pod latinskim imenom Erythroxylon coca. Prva poznata publikacija koja se bavi učincima koke je knjiga španskog ljekara Nikolasa Monardesa. Od 1596. godine do kokine službene naučne klasifikacije od strane Lamarka, interes se za ovaj stimulativ javlja samo s vremena na vrijeme. Misionari su bili upoznati sa značajem ove biljke za starosjedioce južnoameričkih planina ali su nastojali da potisnu priče koje su jednu biljku uzdizale na nivo boga. Popularna vjerovanja i stvarna efikasnost koke u olakšavanju nekih tegoba uskoro su rezultirali jednim vrlo popularnim napitkom korzikanskog hemičara Angela Marianija – vinom koje se zvalo Vin Mariani, a s vremenom se proširilo i u Ameriku, da bi kao ljekovito dobilo laskava priznanja mnogih ljekara, a papa Lav XIII ga je nazvao “dobročiniteljem čovječanstva” i nagradio zlatnom medaljom! Na tržištu su počeli da se pojavljuju i brojni drugi ljekoviti proizvodi koji su sadržavali koku. Bilo ih je raznih, a među njima i onaj za tretman zavisnosti od droga i alkohola! Hemičari su iz lišća koke izdvojili ono čemu biljka duguje svoje djelovanje na ljudski organizam – njen ekstrakt, alkaloid kokain. Sama koka nije ni približno opasna kao što je kokain. Kokain su oko 1860. godine izolovali Albertu Niman i Fridrih Gedeke. Korišćen je kao stimulativ. Dr Teodor Askenbrant je sredinom osamdesetih godina devetnaestog vijeka davao kokain trupama u manevrima vojske u Bavarskoj, a Askenbrantove studije domogao se mladi bečki neurolog, kasnije poznat kao otac psihoanalize – Sigmund Frojd, te je i sam počeo da eksperimentiše sa kokainom. Kokain ima veze s jednim od najpopularnijih bezalkoholnih pića današnjice – koka kolom. Prvi dio imena ovog pića dolazi od riječi kokain, jer je koka kola sadržala kokain do 1907. godine. Ovo piće je kao sredstvo za jačanje živaca i liječenje svih tipova neurotskih smetnji, lansirao 1886. godine farmaceut iz Atlante Džon Pemberton. Mada bez kapi alkohola, piće je uživalo veliku popularnost zbog svog stimulativnog djelovanja jer je uz kofein sadržalo i kokain. Današnja verzija koka kole nema nikakve veze s kokainom, osim imena koje podsjeća na davnu prošlost. Kokain je služio i kao lokalni anestetik i to mu je bila posljednja legalna upotreba. Kokain je jedna od najpopularnijih droga. Može se ušmrkavati, pušiti i unosuti intravenski. Ponekad se kombinuje sa heroinom i ušpricava (spidbaall). Kokain u prometu je obično visokog kvaliteta, ali može da sadrži i slične supstance, kao lidokain, ili stimulanse kao što su kofein, fenil-propanolamin, efedrin ili fenciklidin. „Free base“ je oblik kokaina pogodan za pušenje i kao kristalna hidrohlorisana so postojan je na višim temperaturama. Free base se pravi rastvaranjem kokaina u alkalnom vodenom rastvoru i izdvajanjem nastale forme rastvaračem poput etra. Ponekad se primjenjuje toplota da pojača isparavanje, ali to četo dovodi do oštećenja supstance. „Krek“ je free base forma kokaina gde se u proizvodnji za pravljenje alkalnog vodenog rastvora koristi natrijum-bikarbonat, a potom proizvod suši. Mehanizam i toksičnosti Osnovna dejstva kokaina jesu: 1. Lokalno anestetičko dejstvo, 2. Stimulacija CNS, 3. Inhibicija neurona da preuzmu kateholamine. A. Stimulacija centralnog nervnog sistema i inhibicija kateholamina rezultira stanjem generalizovane simpatičke stimulacije; B. Kardiovaskularni efekti visokih doza kokaina, najvjerovatnije povezane sa blokadom natrijumskih kanala srčanih ćelija, uključuju smanjenje provođenja i kontraktilnosti; C. Farmakokinetika – Kokain se dobro apsorbuje upotrijebljen na bilo koji od načina. Pušenje ili intravensko unošenje dovode do maksimalnih efekata unutar 1-2 minuta, dok oralna ili mukozna apsorpcija to čine za 20-30 minuta. Pošto se apsorbuje, kokain se eliminiše metabolički i hidrolizom uz poluživot od oko 60 minuta. U prisustvu etanola, kokain se transesterifikuje do kokaetilena, koji ima slične farmakološke efekte i duži poluživot od kokaina. Toksična doza Toksična doza veoma varira i zavisi od individualne tolerancije, načina unošenja, prisustva drugih droga, kao i ostalih doprinosećih faktora. Brzo intravensko ubrizgavanje ili pušenje može dovesti do visoke prolazne koncentracije u mozgu i srcu, što rezultira konvulzijom ili srčanim aritmijama, dok gutanje ili ušmrkavanje iste doze stvara samo blagu euforiju. A. Uobičajena maksimalna doza za intranazalnu lokalnu anesteziju iznosi 100-200 mg (1-2 mL 10% rastvora). B. Tipična ˝crta˝ za ušmrkavanje sadrži 20-30 mg kokaina ili više. C. Ingestija 1g. ili više kokaina je najčešće fatalna.