Alveolit je problem sa kojim se stomatolog susreće dosta često u svojoj svakodnevnoj praksi i predstavlja jednu od najneprijatnijih komplikacija poslije vađenja zuba. Uz najčešće upotrebljavani naziv alveolit, u literaturi se za ovo oboljenje sreću i imena: osteomyelitis localisata (lat.), osteitis postoperativa (lat.), dry socket (engl.), dolor post ekstractionem (lat.), alveolitis sicca dolorosa (lat.) i dr. U stvari, i pored postojanja raznih sinonima, u suštini se radi o poremećaju u zarastanju rane nastale vađenjem zuba. Učestalost ovog oboljenja različito je interpretirana od strane brojnih autora i kreće se od manje od 1% pa do preko 3,2%, a ima i ekstremnih podataka koji govore o učestalosti pojave u više od 10% ukupnog broja intervencija.
Međutim, najčešće se pominju frekvencije učestalosti alveolita između 1% i 2,04%, što su i najrealnije prihvaćeni podaci. Šarolikost podataka najvjerovatnije je posljedica činjenice da se različita a ponekad i sva bolna stanja poslije vađenja zuba svrstavaju pod jedno ime – alveolit. Alveolit se češće javlja kod muškaraca nego kod žena (mada ima i suprotnih podataka). Učestaliji je poslije vađenja zuba u donjoj nego u gornjoj vilici, a najčešće se javlja u donjoj malarnoj regiji, nakon ekstrakcije umnjaka. Frekvencija mu je učestalija poslije vađenja gangrenoznih i pulpitičnih zuba, dok se poslije odstranjivanja paradontopatičnih zuba praktično i ne javlja. Što se životnog doba tiče, najfrekfentniji je kod osoba koje imaju između 30 i 40 godina, a njegova pojava nije zabilježena kod osoba koje imaju manje od18 godina. U odnosu na stepen težine ekstrakcije zuba, alveolit je učestaliji kod komplikovanijih težih vađenja, da bi kod jednostavnijih i lakših zahvata bio znatno rjeđe prisutan. Kod pojedinačnih ekstrakcija zuba alveolit je znatno češća komplikacija nego kod multiplih, a u odnosu na upotrebu određenog lokalnog anestetičkog sredstva, češće se javlja pri upotrebi anestetika koji u sebi sadrži vazokonstriktor nego ako u njemu nema dodatka za sužavanje krvnih sudova.
Etiologija alveolita nije sasvim razjašnjena. Neki stručnjaci ističu traumu prilikom vađenja zuba kao uzrok nastanka ovog oboljenja, drugi pominju insuficijentnu ishranu postekstrakcione rane, a treći infekciju, pa i alergiju, dok ima i mišljenja da fbrinolitička aktivnost onemogućava normalnu organizaciju krvnog koaguluma, što vodi u alveolit. Međutim, preovladava mišljenje da u nastanku alveolita odlučujući uticaj imaju lokalni faktori i njihovo direktno djelovanje na vaskularizaciju ekstrakcione rane i njenog koaguluma. Naime, trauma u toku vađenja zuba, kompaktna kost (naročito oko same alveole – lat. lamina dura), upotreba anestetika sa vazokonstriktorom, inflamacija i infekcija, utiču na adekvatnu ishranu rane i koaguluma, zbog čega se krvni ugrušak ne može organizovati već se raspada, što remeti dalji tok normalnog zarašćivanja rane pa nastaje usporen i dug proces njenog ozdravljenja.
U ovakvoj rani nastaje i veoma jak bol jer su prekinuti nervni završeci izloženi spoljnjim mehaničkim, hemijskim i termičkim nadražajima, kao i bakterijskim toksinima. Takođe je dokazano da se u toku razgradnje krvnog koaguluma (i fibrina) stvara kinin koji je jedan od najjačih stimulatora bola, što sve ukupno ide u prilog objašnjenju pitanja zašto je izuzetno jak i neprijatan bol stalni pratilac alveolita. U kliničkoj slici preovlađuju tipični znaci: veoma jak bol i raspadnut krvni koagulum uz prateći zadah iz usta (lat. foetor ex ore). U odnosu na vrijeme ekstrakcionog zahvata, početak bola nastupa odmah po prestanku dejstva anestezije, ili nekoliko časova poslije. Bol se, takođe, može javiti prvog, drugog ili trećeg dana poslije vađenja zuba, a ponekad i kasnije. Inače, bol je veoma jak, uporan, jači noću nego danju, pojačan kada se tijelo nalazi u vodoravnom položaju, iridira prema uvetu ili sljepoočnici. Provjerava se uzimanjem hrane, dodirom jezika i drugim mehaničkim nadražajima. Uobičajeni analgetici obično ne pomažu ili je poboljšanje neznatno.
Tipično je odsustvo zdravog koaguluma u rani. On je raspadnut – dezintegrisan, usljed čega je alveola djelimično ili sasvim ispunjena fetidnim sadržajem (raspadnut koagulum, deskvamiran epitel, leukociti, bakterije), pa se ova forma naziva alveolitis esudativa, lat. (Sl. 1) ili je rjeđe alveola prazna, suva, zjapi i veoma je osjetljiva na dodir (lat. alveolitis sicca). Ovakvo stanje je pogodno za nastanak infekcije (iako alveolit sam po sebi nije infekcija), pa može doći do razvoja regionalnog limfadenita kao i pojave lokalnih i sasvim rijetko opštih znaka infekcije. U terapiji alveolita prevashodni cilj jeste otklanjanje bola i stvaranje uslova za formiranje zdravog koaguluma koji je ujedno i uslov za normalno zarašćivanje ekstrakcione rane. To se postiže na način što se primjenom lokalne anestezije ukloni raspadnuti koagulum, rana se ispere iziološkim rastvorom, a aktom kiretiranja isprovocira se krvarenje sa čitave površine alveole. U ranu se potom aplikuje neki od medikamenata koji prije svega ima analgetsko dejstvo (npr. Apernyl, Alvogyl, jodoform traka sa solutio Hlumski, Soke-tol pasta i dr.). Uz navedeni postupak, djelotvornom se pokazala i primjena infracrvenih zraka (soluks lampa). Ovakvim tretmanom u jednoj, dvije, rjeđe tri i više seansi, bol se smanjuje ili gubi, pa se na taj način terapeutski postupak završava.
Piše: prim. med. sci. dr Slobodan V. Radonjić Spec. za oralnu hirurgiju
Add comment