Kofein je prirodni alkaloid koji se dobija iz zrna kafe (najčešće), iz listova čaja i zrna kakaoa. Riječ je o prirodnom psiho-stimulansu koji kao takav ima izraženo dejstvo na centralni nervni sistem.
Mnogi misle da se kofein može izolovati samo iz čaja, kafe ili naći u gaziranim pićima i energetskim napicima. Međutim, istina je da se on nalazi u mnogim drugim proizvodima: čokolada, mnogi lijekovi (protiv bolova, preparati za slabljenje prehlade, preparati za redukciju tjelesne mase…), mnogi kozmetički proizvodi (za tretman uklanjanja celulita) i sl.
Na svijetu postoji oko 63 vrste biljaka koje sadrže kofein. Biljke, čak, kofein koji proizvedu koriste kao pesticid. Utvrđeno je da ga u najvećim količinama sadrže:
Analgetici (25-65 mg kofeina)
Šoljica turske kafe (115 mg kofeina)
Šoljica filter kafe (145 mg kofeina)
Šoljica espreso kafe (100 mg kofeina)
Šoljica instant kafe (85 mg kofeina)
Čaša ledenog čaja (70 mg kofeina)
Šoljica indijskog čaja (65 mg kofeina)
2.5 dl Red Bulla (80 mg kofeina)
Coca Cola (38 mg kofeina)
Coca Cola Light (38 mg kofeina)
Pepsi Light (30 mg kofeina).
U jednoj šoljici kafe nalazi se 0,15-0,20 gr kofeina, što odgovara dozi koja se nalazi u jednoj injekciji. Toksična doza kofeina za ljudski organizam iznosi oko 0,50 gr kofeina (3-4 šoljice kafe), a smrtonosna doza je 10 gr.
Velika popularnost kofeina ogleda se u njegovoj sposobnosti da djeluje na centralni nervni sistem (CNS) i kardiovaskularni sistem (KVS). Na CNS djeluje stimulativno (budi kognitivne funkcije), dok na KVS djeluje dvojako. U početku usporava rad srca na parasimpatičkom nivou – vagus, a zatim preovlađuje neposredno dejstvo na srčani mišić koje dovodi do energičnog, žustrog grčenja srca, neugodnog lupanja i aritmije. Na krvne sudove, takođe, djeluje dvojako. Stimuliše vazomotorne centre u mozgu (centralno), usljed čega se krvni sudovi sužavaju, a krvni pritisak raste. Upravo iz tog razloga se osoba sa niskim krvnim pritiskom, poslije samo jedne popijene šoljice kafe, osjeća mnogo bolje. Međutim, to dejstvo se ubrzo poništava dejstvom na perifernom nivou, krvni sudovi se šire.
Kod moždanih krvnih sudova preovlađuje vazokon-strikcija – suženje krvnih sudova. To je jedan od razloga što se kofein dodaje analgeticima. Usljed migrenskih, pulsirajućih bolova, krvni sudovi u mozgu dožive jaku konstrikciju, nakon čega dilatiraju i svaki priliv krvi izaziva „udar” o moždanice, što upravo rezultuje pulsiranjem. Zato svaki „priliv” kofeina i vazokonstrikcija koju on proizvodi dovode do poboljšanja.
Kofein na mišiće djeluje tako što se oni brzo stežu, refleksi postaju brži, ali je njihovo opuštanje otežano i sporije. 15 minuta po ispijanju kafe kofein ostvari svoj maksimalni efekat u cirkulaciji. On u želucu stimuliše lučenje HCl, a smanjuje rad enzima pepsina, usporavajući ritam varenja i dovodeći do gorušice. Kofein čak djeluje stimulišuće na metabolizam. Ubrzava razgradnju masti i povećava potrošnju energije. Ima izražen diuretski efekat. Kod ljudi kod kojih je konzumacija kafe normalna i koji nemaju nikakve urinarne probleme, dovodi do blago pojačanog izmokravanja. Kod određene grupe ljudi može prouzrokovati jako i nekontrolisano izmokravanje. Ovaj alkaloid dilatatorno djeluje na bronhije (širi ih), što se može posmatrati kao: više šoljica kafe, manja incidenca astmatičnih napada.
Zanimljivosti
– Kafa je u tri navrata proglašavana nelegalnom. Prvi put u Meki, tokom 16. vijeka, i bila je zabranjena čak 30 godina. Drugi put, 1675. godine engleski kralj Čarls II zabranio je i kafu i prodavnice kafe, pod izgovorom da ona služi samo za okupljanje konspiratora i pobunjenika protiv njega. Treći put bila je zabranjena u Njemačkoj 1677. godine, od strane kralja Frederika Velikog, koji je bio zabrinut za odlivanje novca iz zemlje zbog kupovine ove tako popularne namirnice.
– Možda niste znali, ali kafa može poslužiti i kao alternativa gorivu za automobile.
– Iako su Arabica i Robusta dvije najpoznatije, u svijetu postoji više od 50 vrsta kafe.
– Dnevno se širom svijeta popije više od milijardu šolja kafe, a prosječni kafoman popije dvije do tri šolje svog omiljenog pića u toku dana.
– Prvi espreso aparat predstavljen je 1822. godine, od strane Francuza, ali su Italijani bili ti koji su ga usavršili i godinama kasnije masovno distribuirali.
– Instant kafu izmislio je 1906. godine Džordž Vašington, koji je živio u Gvatemali, a kasnije se preselio u Ameriku gdje je popularisao ovu vrstu toplog napitka
Kofein pojačava i koncentraciju HDL i LDL holesterola. Ono što je bitno jeste da ne dovodi do promjene njihovog odnosa, pa se ne može smatrati štetnim kod ljudi koji imaju pojačan rizik od koronarnih bolesti i ateroskleroze.
Add comment