Dojke su parne egzokrine zlijezde na prednjoj strani grudnog koša između III i VII rebra, na sredini između grudne kosti i pazuha. Poluloptastog su ili kupastog oblika uz odstupanja koja su najčešće genetski ili rasno uslovljena. Svojom bazom leže na fasci velikog grudnog mišića sa kojom je povezana rastresitim vezivnim tkivom, zbog čega je izrazito pokretna.
Žljijezda je podijeljena u 15-20 glandularnih jedinica – lobula koji „plivaju” u volumenu masnog tkiva, a svaki ima duktalno ušće kojim završava na rubu mamile.
Dojka je površni organ dostupan svim dijagnostickim ispitivanjima a očekivan je lak put do rezultata istih. Uprkos tome, dijagnostika oboljenja dojki, prije svega tumora, je vrlo delikatna, što se ogleda u viskokoj smrtnosti značajno uzrokovanoj kasnim otkrivanjem oboljenja. Dijagnosticke metode za otkrivanje oboljenja dojke su raznovrsne, mogu se podjeliti na: 1. osnovne dijagnosticke metode – anamneza, inspekcija, palpacija i samopregled dojki. Ove metode nijesu dovoljno osjetljive za postavljanje dijagnoze oboljenja dojke, prije svega karcinoma. 2. Imaging metode – mamografija, ehotomografija, magnetna rezonaca, termovizija i scintimamografija. 3. Dijagnostičke citološke i histoloske metode – FNAB, CNB, citološki pregled sekreta dojki i hirurška biopsija. Osnovne metode pregleda dojki, iako nedovoljne, podrzumijevaju se prije svake dijagnostičke procedure, a citoloske i histoloske metode pregleda najsigurnije su i rade se po potrebi. Centralno mjesto u razmatranju dijanoze oboljenja dojki pripada imaging tehnikama. Do sada tri najčešće upotrebljivane tehnike za dijagnostiku oboljenja dojki su mamografija, ultrazvuk, magnetna rezonanca, a svaka ima svooje nedostatke u ranom otkrivanju raka dojke. Danas se najčešće koriste dvije tehnike, mamografija i ultrazvuk, a dijagnoza se često donosi komparativnom procjenom obje metode.
U prethodnom vremenu obje metode nastoje poboljšati svoje dijagnostičke mogućnosti sa ciljem ostvarivanja veće uloge, odnosno primata u dijagnosti oboljenja dojke. Prvi rtg snimak (mamografija) dojki urađen je 1913. godine (snimak tumora operisane dojke) nedugo poslije pojave prvih rtg aparata. Krajem pedesetih godina dvadesetog vijeka, sa konstrukcijom aparata sa „mekozračnom“ tehnikom (molibdenske anode) počinje klinička primjena mamografije. Sedamdesetih i osamdesetih godina mamografija se pokazuje kao metoda bez konkurencije. Mamografija postaje „zlatni standard“ u ispitivanju oboljenja dojki zahvaljujuci svojoj praktičnosti, cijeni, jednostavnosti, brzini, globalnom pristupu, neovisnosti od ljekara u tehničkom dijelu i supreriornošću nad kliničkim pregledom.
Ultrazvuk u dijagnostici dojke se takođe pojavljuje šezdesetih godina (1951) prošloga vijeka. Razvoj ultrazvučne dijagnostike u smislu „real time“ sedamdesetih godina daje snažan prodor iste u skoro sve specijalnosti medicine. Ipak, reputacija ultrazvuka u dijagnostici oboljenja dojke u tome vremen,u u komparaciji sa mamografijom je niska, što je prosto nerazumljivo u odnosu na njegove mogucnosti. Možda je razlog što za ultrazvučnu dijagnostiku karcinoma dojke moraju biti ispunjena tri faktora: visokokvalitetna oprema, adekvatan način pregleda i stručnost ljekara. Glavne prednosti ultrazvuka su u tendenciji povećanja tehnološkog razvoja ultrazvučne dijagnostike, pojavi digitalnih aparata sa visokofrekventnim sondama, kollor i pawer dopllera, elastografije… Osnovna prednost ultrazvuka u odnosu na mamografiju je u činjenici da je patologiija dojke epitelijalna, vidljiva za ultrazvuk radio–transparentna, odnosno nevidljiva za rtg zrake. Tek kada epitelijalno oboljenje dojke indukuje konektivnu reakciju i ona postane vidljiva na mamogramu zajedno sa stvaranjem mikroklacifikacija, postaje osnov za mamografsku dijagnostiku . Jer mamografija ne otkriva samu promjenu, ona otkriva konektivnu reakciju i mikrokalcifikacije kao indirektne znakove bolesti (maligniteta). Formiranje indirektnih znakova maligniteta je varijabilno. Stvaranje kalcifikata nije odlika svih karcinoma. Mamografija ne može otkriti male (minimalme) karcinome dojki. Mamografija daje dosta lažno pozitivnih i lažno negativnih rezultata. Skoro 1/3 klinički nađenih tumora ne otkriva se mamografijom. Ultrazvuk bolje otkriva metastatski promijenjene regionalne limfne žlijezde. Ako se doda da mamografija daje slabe rezultate kod žena do četrdeset, a može se reći često i ispod pedest godina, to znatno smanjuje njenu ukupnu vrijednost. Na kraju, štetnost izlaganja zračenju nije zanemarjiva („nužno zlo”).
U sklopu razvoja ultrazvučne diagnostike 1987. godine počinje jedna nova ultrazvučna tehnika, duktalna ehografija (DE) koja se smatra superiornijom od konvencionalne (C0) ehotomografije. Tehnika pregleda se zasniva na pregledu svih struktura jednog lobusa praćenjem toka centralnog mliječnog kanala toga lobusa. Uzdužna osovina sonde usmjerena je duž mliječnog kanala, od bradavice prema periferiji, uz analizu svih struktura: mlijiečni kanal, njegove grane, lobulusi, okolne strukture, ligamenti, masno tkivo fascije i koža. DE je anatomski vođena metoda koja može indentifikovati interne mamarne strukture. Na ovaj način ultrazvuk može da ilustruje konture duktusa i lobulusa . I ako ultrazvuk ne može da vizualizira vrlo tanki epitelni sloj kad isti zadeblja da se može mjeriti milimetrima, postaje vidlljiv i razlikuje se od konektivnog tkiva jer je manje ehogen. Kada su ova dva tkiva jače izrazena patoloska razlika u njihovoj ehogenosti raste. Zato zbog anatomskog pristupa ehotomografiji dojke duktalna ehotomogrfaija je senzitivnija za rane promjene, tkz. minimalne karcinome dojki u komparaciji sa konvencionalnom ehotomografijom. Duktalna ehografija bolje prikazuje benigna oboljenja dojki: duktalnu ektasiju, epitelnu hiperplaziju, papilomatozu i adenozu. Duktalna ehografija zbog svoga anatomskog pristupa bolje prikazuje zahvaćenost okoline promjene oko maligniteta, ligamente, fascije i kožu.
Add comment