Fibrocistično izmijenjena struktura dojki (difuzna cistična mastopatija) predstavlja benignu alteraciju u terminalnim mliječnim kanalićima i lobularnim jedinicama dojki, sa ili bez pridružene fibroze. Promjene u dojkama kategorisane navedenim stanjem ne smatraju se patološkim entitetom. Upravo zbog toga radiolozi ovo stanje više ne nazivaju “fibrocistična bolest dojki” nego jednostavno “fibrocistično izmijenjena struktura dojki-FCC” zato što se, zapravo, takvo stanje više ne smatra bolešću.
Epidemiologija
FCC nije neuobičajena pojava, nego veoma čest entitet (klinički opserviran kod 50%, a histološki kod 90% žena). Fibrocistična promjena je neuobičajena prije adolescencije. Najčešće se dijagnostikuje izmedju 20-e i 40-e godine života sa pikom prije menopauze. Rijetko postmenopauzalne žene imaju iskustvo FCC-a, osim ako nisu pod nekom hormonalnom terapijom.
Patohistološka slika
FCC se prezentuje širokim spektrom alterirane morfologije, od bezazlenih do onih koje asociraju sa nešto većim rizikom od nastanka karcinoma.
Postoje dva patološka oblika fibrocistične displazije:
• Neproliferativna (prosta) FCC: prisustvo u dojkama prostih cisti i/ili fibroze (češći oblik)
• Proliferativna FCC:
– atipična epitelijalna hiperplazija duktusa ili duktulusa
– adenozna skleroza (hipertrofija lobulusa)
Komparirajući sa opštom populacijom, žene sa neproliferativnim oblikom nemaju signifikantno povećani rizik od razvoja karcinoma dojke, dok kod proliferativnog oblika taj rizik raste.
Uzroci
Tačan uzrok FCC-a nije poznat, ali eksperti sumnjaju da reproduktivni hormoni, naročito estrogen, imaju bitnu ulogu:
- Hormonalni disbalans sa dominacijom estrogena u odnosu na progesteron se smatra bitnim faktorom,
- Fluktuirajući nivo hormona tokom menstrualnog ciklusa.
Klinička prezentacija
Znaci i simptomi su obostrani
• Očvrsnuća koja imaju tendenciju da se gube u okolnom tkivu dojke
• Generalizovani bol u dojkama
• Čvorići koji fluktuiraju u veličini tokom menstruacionog ciklusa
• Zeleni li tamno braon iscjedak koji nije krvav, koji ima tendenciju curenja i bez pritiska
Tokom ciklusa bolne senzacije i ostali simptomi se pojačavaju, počev od dana ovulacije i najizraženije su pred menstruaciono krvarenje. Tegobe se smanjuju sa danom početka ciklusa.
Dijagnostika
Dijagnostičke metode za evaluaciju ovog stanja uključuju:
• Klinički pregled dojki Kliničar provjerava sumnjiva polja vizuelno, kao i palpacijom dojki i regionalnih limfnih čvorova. Ako klinički pregled ukazuje na uobičajene promjene u dojkama, nije potrebno raditi dalje testove. Ako se, pak, uoči novi čvorić i suspektna FCC, potrebna je kontrola – još jedan klinički pregled nakon nekoliko sedmica (nakon menstruacionog krvarenja). Ako promjena perzistira potreban je pregled radiološkom metodom.
• Mamografija Ako kliničar detektuje čvorić ili prominentno otvrdnuće, potrebno je uraditi ovaj pregled, koji predstavlja radiološku metodu rendgenskog pregleda dojki. Radiolozi detaljno ispituju suspektne zone dok interpretiraju mamogram.
Mamografska slika FCC-a:
– denzni heterogeni parenhim
– pojedinačne jasno ograničene ovalne mase – cistične promjene
– „tea-cup“, slabo denzne i kružne kalcifikacije difuzno rasporedjene u multiplim lobusima
• Ultrazvuk Metoda pregleda koja se preporučuje kod mlađih pacijentkinja, starosti do 40 godina, zbog povećane senzitivnosti, kada je u pitanju gusta žljezdana struktura (tkivo ispunjeno mnogobrojnim lobulusima, duktusima i vezivnim tkivom). Ovom metodom može se razlikovati solidna od cistične promjene.
Ultrazvučna slika FCC-a:
– prominentno fibroglandularno tkivo u regiji palpabilnih nodusa, ali bez diferenciranih tumorskih masa
– male ciste u glandularnim zonama
• „Fine-needle“ aspiracija Za čvoriće koji su diferencirani ultrazvukom kao ciste, ordinirajući radiolog tankom iglom drenira sadržaj ciste i šalje ga na dalju citološku i mikrobiološku analizu. Ova procedura može se uraditi u ambulantnim uslovima. Nakon aspiracije, ciste kolabiraju i pacijentkinja nema više osjećaj nelagodnosti u dojkama, tako da se ujedno radi i o terapijskoj metodi.
• „CORE“ biopsija (ultrazvukom vodjena biopsija) ili stereotaksična biopsija (biopsija pod kontrolom mamografa). Ako radiolog interpretira čvor na mamogramu ili ultrazvučnom pregledu kao sumnjiv, potrebno je uraditi jednu od ove dvije intervencije. Ovim procedurama uzimaju se mali uzorci tkiva za mikroskopsku (patohistološku) analizu.
Liječenje
Ako ne postoje simptomi, ili su oni blago izraženi, nije potreban tretman. Ciste praćene intenzivnijim bolovima mogu zahtjevati odredjenu vrstu terapije:
- „Fine-needle“ aspiracija. Cista kolabira i dolazi do trenutnog poboljšanja.
- Hirurška ekscizija Rijetko se radi, kada ponovljenim aspiracijama ne dolazi do poboljšanja, a radiolog procijeni tokom pažljivog praćenja pacijentkinje da je potrebno otkloniti tu zonu.
Primjeri terapije kod intenzivnijeg bola u dojkama:
- Analgetici – nesteroidni antiinflamatorni ljekovi
- Oralni koncentraceptivi koji snižavaju nivo hormona koji su povezani sa FCC
Da bi se smanjile tegobe izazvane FCC-om, potrebno je pridržavati se sledećeg:
- Nosit čvrste, suportivne grudnjake
- Nositi sportske grudnjake tokom vježbanja i spavanja, posebno kada su dojke preosjetljive
- Izbjegavati kofein, voditi računa o dijetalnoj ishrani (smanjenje sadržaja masti u ishrani)
- Prestanak ili redukcija hormonalne terapije (za žene u postmenopauzi)-svakako, uz konsultaciju sa ordinirajućim ginekologom.
Na kraju, sagledavajući sve prethodno navedeno, fibrocistično izmijenjena struktura dojki ne predstavlja razlog za zabrinutost ako se blagovremeno prepozna i ako se pridržavate savjeta ljekara u cilju ublažavanja/otklanjanja tegoba.
Dr Verica Stanišić
specijalista radiologije, KCCG
Add comment