Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) je 1987. godine pokrenula obilježavanje 31. maja kao Svjetskog dan nepušenja, prevashodno iz razloga skretanja pažnje na pogubne uticaje duvanskog dima na zdravlje stanovništva. Prema podacima SZO, svake godine od posljedica pušenja u svijetu umre oko 7 miliona ljudi, od čega 900.000 pasivnih konzumenata, zbog nevoljnog udisanja duvanskog dima.
Ove godine, dan se obilježava pod sloganom Duvan i kardiovaskularne bolesti, sa ciljem predstavljanja, na nauci utemeljenim činjenicama, povezanosti upotrebe duvanskih proizvoda i kardiovaskularnih oboljenja, koje su najčešći uzroci umiranja i obolijevanja stanovništva. Veliki broj epidemioloških studija je potvrdio da pušači imaju dva do tri puta veći rizik za pojavu kardiovaskularnih oboljenja u odnosu na nepušače. Takođe, rizik pojave kardiovaskularnih oboljenja je povećan za 30% kod nepušača koji su kontinuirano izloženi pasivnom uticaju duvanskog dima. Pored toga, ishodi kardiovaskularnih oboljenja su značajno nepovoljniji kod aktivnih i pasivnih pušača u odnosu na ostali dio populacije.
Djelovanje duvana kao faktora rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti, najvećim dijelom je determinisano uticajima nikotina i ugljen monoksida. Naime, nikotin povećava potrebu srca za kiseonikom i hranjivim materijama, dok ugljen monoksid smanjuje sposobnost krvi da osigura srcu potrebnu količinu kiseonika. Ovi elementi, suprostavljeni u svom djelovanju, zajednički utiču na pojavu ateroma u zidovima arterija i posljedične ishemije. Danas, postoje vrlo očigledni naučni dokazi da pušenje, nezavisno od drugih faktora rizika, izaziva progresivnu aterosklerozu koronarnih arterija i značajno skraćuje život pušača. Rizik nastanka kardiovaskularnih poremećaja kod pušača povezan je sa starošću kada je osoba počela da puši i brojem cigareta koje konzumira tokom dana.
Problemi obolijevanja i umiranja zbog pušenja su sve evidentniji, kao posljedica globalne epidemije upotrebe duvanskih proizvoda, odnosno registrovanja više od jednog biliona pušača u svijetu.
Najviše pušača je iz država sa niskim i srednjim prihodima, u kojima je teret od bolesti i smrtnosti vezanih za upotrebu duvana i najveći.
U Crnoj Gori, prema podacima Instituta za javno zdravlje Crne Gore, više od trećine odraslih, starosne dobi između 15-64 godine (35.4%) aktivno puši i to nešto više muškarci nego žene. U subpopulaciji mladih, odraslih, starosne dobi između 15-34 god, svaki četvrti pripadnik (25.5%) redovno konzumira duvanske proizvode. Podaci takođe pokazuju da skoro jedan od pet mladih, starosti između 15 i 24 godine aktivno puši (18.7%), pri čemu je, u ovoj grupi pušača, evidentirano više djevojaka nego mladića.
Kada je riječ o mladim šesnaestogodišnjacima, rezultati ESPAD istraživanja pokazuju da se evidentira 15% pušača i to 12% djevojaka i 18% mladića. GYTS istraživanje, rađeno među mladima starosti od 13 do 15 godina, pokazalo je da u ovoj populaciji cigarete konzumira oko 10% ispitanika, sa značajno većom zastupljenošću među dječacima.
Navedeni podaci pokazuju da je, zbog rasprostranjene upotrebe duvanskih proizvoda u Crnoj Gori, neophodno redovno sprovoditi mjere kontrole duvana, koje uključuju: zaštitu stanovništva od duvanskog dima kroz zabranu pušenja u potpunosti u zatvorenim prostorijama, na radnim mjestima, u javnom prevozu, u zdravstvenim i obrazovnim institucijama, obezbijediti praćenje upotrebe duvana i sprovođenje politike prevencije, promocija programa nepušenja i odvikavanja od pušenja, povećanje cijena, zbog uvećanja taksi na duvanske proizvode, zabranu reklamiranja, promocije i nuđenja duvanskih proizvoda, sponzorisanje događaja za mlade od duvanskih industrija i slično. U cilju dosljedne realizacije navedenih mjera neophodno je da svaki sektor, u okvirima svojih ingerencija, definiše politiku kontrole duvana i dosljedno realizuje planirane zadatke.
Institut za javno zdravlje
Centar za promociju zdravlja
