Kako živjeti sa multiplom sklerozom (MS)

Neurološka oboljenja predstavljaju veliki problem savremene medicine. Rast broja oboljelih, nepredvidivost toka bolesti i liječenja, kao i velika invalidnost, problemi su kojima se mora temeljno, sistematski pristupati. Dijagnostikovanje ove teške bolesti danas je olakšano unapređenjem tehnike, ali je liječenje i dalje neizvjesno.

Multipla skleroza (MS), (lat. Sclerosis multiplex) jeste neurodegenerative oboljenje i autoimuna bolest koja prven­stveno „napada” bijelu masu centralnog nervnog sistema. Ova bolest zahvata aksone, dugačke produžetke nervne ćelije na kojima pojedini djelovi mijelinskog omotača zapaljenjski reaguju i propadaju. Stoga se ona smatra zapaljenjskom, demijelinizirajućom bolešću izazvanom imunološkim promje­nama nepoznate etiologije.

MIJELINSKA OPNA

Veoma slično izolaciji oko električnih žica, mijelinska opna je izgrađena od (20%) proteina i (80%) masti, koje su poznate pod nazivom lipoproteini. Mijelinska opna, osim što ima ulogu zaštite nervnog tkiva, ima i jednu vrlo važnu ulogu omogućavanja vrlo brzog širenja električnog impulsa kroz nervna vlakna. Nervni (električni) impuls veoma ve­likom brzinom širi se nervnim vlaknom koje ima neoštećenu mijelinsku opnu, što obezbjeđuje normalnu funkciju nervnog sistema čovjeka.

Kod bolesnika sa multiplom sklerozom, imunološki sistem greškom uništava mijelinsku opnu aksona, što ima za posljedicu zapaljenje i odvajanje mijelina od aksona, (demijelinizacija). Kad je određeni dio mijelinskog omotača zapaljen i oštećen, prenošenje impulsa kroz akson je pore­mećeno, usporeno ili isprekidano, zbog čega poruke iz mozga dolaze na „cilj” sa zakašnjenjem, „greškama” ili ih uopšte nema (izostaju). Bolest je vrlo promjenljivog toka, ispoljava se neurološkim simptomima i znacima i karakterišu je česta pogoršanja različitog stepena. Ona se smjenjuju sa naglim poboljšanjima kliničke slike (remisija bolesti).

EPIDEMIOLOGIJA

Multipla skleroza se može pojaviti u svakom živo­tnom dobu, mada se najčešće javlja između 20. i 40. godine života. Trenutno u svijetu od ove bolesti boluje oko 2,5 miliona ljudi. Postoji epidemiološki vidljiva razlika u obolije­vanju stanovnika južne i sjeverne hemisfere, a bolest se mno­go manje javlja kod ljudi koji žive u blizini ekvatora. Ova bolest je pet puta učestalija kod osoba koje su izložene kli­matskim uslovima kakvi vladaju u sjevernim djelovima Sje­dinjenih Američkih Država, Kanadi i Evropi nego u tropskim regijama i na Dalekom istoku. Od multiple skleroze su naj­ugroženiji evropski narodi. Ugroženost je manja kod pripad­nika crne rase, za 50%, dok je prevalenca MS-a najniža kod mongoloidnih naroda.

Ekološki faktori kojima je organizam bio izložen u djetinjstvu mogu imati veći uticaj na eventualnu pojavu i dalji tok multiple skleroze u kasnijem životnom razvoju osobe. Stres povećava rizik od pogoršanja postojećih ili pojave novih simptoma bolesti, što direktno utiče i na uvećanje stepena invalidnosti bolesnika.

ETIOLOGIJA

Razne teorije pokušavaju da kombinacijom poznatih podataka o simptomima bolesti i brojnim istraživanjima ob­jasne uzrok nastanka multiple skleroze. Prema dosadašnjim saznanjima, njena pojava je najvjerovatnije rezultat inter­akcije (kombinovanog dejstva) ekoloških faktora sredine i genetičke predispozicije. Međutim, do danas ovi faktori nisu jasno definisani.

FAKTOR NASLJEĐA

Iako multipla skleroza nije nasljedna bolest, kod ov­ih bolesnika postoji određena sklonost ka tome, u pogledu načina razvoja bolesti. Ako među najbližim rođacima ima oboljelih od MS-a, osoba iz te porodice posjeduje 1-3% veću vjerovatnoću za dobijanje bolesti. Osim porodičnih karakter­istika, sa MS-om je povezano prisustvo specifčnih gena. Razlike su u ljudskom leukocitnom antigenu (HLA). Na obo­lijevanje od MS-a pecifčni ima uticaja sastav HLA grupe gena u hromozomu 6 koji služi kao glavni histokompatibilni kompleks MHC-a kod ljudi. Mnogi istraživači smatraju da je multipla skleroza autoimuna bolest pri kojoj organizam, pre­ko imunskog sistema, stvara odbrambene mehanizme protiv vlastitog tkiva. U slučaju multiple skleroze to je mijelin, a uz­ročni faktor („okidač”) iz okruženja, mogao bi biti virus.

MS ne povećava rizik od komplikacija tokom tru­dnoće. U medicinskoj praksi se nije pokazalo da postoji zna­čajno povećana učestalost prijevremenih porođaja. Poznato je da trudnoća povoljno djeluje na tok multiple skleroze, kao i da smanjuje rizik od pogoršanja toka bolesti, što je naro­čito izraženo u prvom trimestru trudnoće. S druge strane, rizik od pogoršanja MS-a raste neposredno poslije porođaja, naročito u prva tri mjeseca.

RAZVOJ BOLESTI

Rani simptomi i znaci multiple skleroze obično su blagi: dupli vid, miješanje crvene i zelene boje ili čak sljepilo na jednom oku. Neobjašnjivi problemi sa vidom obično se pojačavaju tek u višim stadijumima bolesti.

Kod većine bolesnika sa multiplom sklerozom javlja se i slabost mišića u udovima i problemi sa koordinacijom i ravnotežom u toku bolesti. Umor može biti izazvan fzičkom iscrpljenošću. On se može otkloniti odmaranjem, mada ovaj simptom takođe može poprimiti formu stalnog umora. Teš­koće govora, tremor i vrtoglavica često su prisutne tegobe. Depresija koja je povezana sa kognitivnim problemima dru­go je zajedničko obilježje oboljelih. Tok bolesti je raznolik i nepredvidiv. Karakterišu ga izmjene, faze pogoršanja (egzacerbacije) i faze mirovanja (remisije) bolesti. U početku re­misije mogu trajati mjesecima i godinama, čak i više od 10 godina.

DIJAGNOSTIKA

Dijagnostika kliničkih simptoma karakterističnih za MS temelji se na sljedećim pouzdanim postupcima za utvr­đivanje bolesti;