Postkovid Simpozijum
Dr Dubravka Barović Džankić, kardiolog
(Adaptacija stručne prezentacije)
Podaci Svjetske zdravstvene organizacije iz 2019. pokazuju da je ishemijska bolest srca vodeći faktor smrtnosti i obuhvata oko 9 miliona slučajeva,a da je slijedi cerebrovaskualarna bolest sa oko 7 miliona slučajeva. Projekcije za 2030.g ukazuju da će smrtnost od ishemijske bolesti srca biti 14,2%, a cerebrovaskularne bolesti 12,1%, što čini preko 1/4 (25%) uzroka smrti u ukupnom predvidjenom mortalitetu.
Glavni faktori rizika za razvoj kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih bolesti su :visok krvni pritisak, šećerna bolest, gojaznost, pušenje, konzumacija alkohola, stres. Svi oni, promjenljivi i nepromjenljivi faktori rizika, u dugom periodu, pri ekspoziciji dovode pojedinačno (neki više, neki manje) i zajedno do oštećenja endotela. Oštećenje endotela ili endotelna disfunkcija je početna tačka u kontinuumu koji vodi u aterogenezu.
Aterogeneza vremenom prelazi u aterosklerozu. To je degenerativni inflamatorni proces koji se dešava u zidu krvnog suda i supstrat je za razvoj svih vaskularnih bolesti.
Ateromi (plakovi) se sastoje od lipida (dominantno holesterola), kalcijuma, fibroznog tkiva, krvnih elemenata, zapaljenskih ćelija koji se talože u zidu krvnog suda. Plak može biti stabilan, kada je fibrozna kapica koja obuhvata skupine ateromatoznih ćelija čvrsta, ili nestabilan, kada je fibrozna kapica tanka i sklona rupturi.
Endotel predstavlja (moramo ga zamisliti, pojednostaviti, da bi razumjeli značaj) najfiniji sloj svakog krvnog suda koji je centralno mjesto kontakta između krvi i tkiva. On treba da obezbijedi stalni fini protok krvi (razmjenu materija, kiseonika prije svega) da spriječi ulazak masti u slojeve krvnog suda, a funkcionalno predstavlja fabriku vazoaktivnih supstanci koje djeluju reverzno (suprotnim dejstvom) poznatim faktorima rizika.
Koji će klinički oblik ateroskleroze biti zastupljen zavisi od organa koji će biti dominantno zahvaćen. Različit je spektar manifestacija ateroskleroze (srce, mozak, bubreg, ekstremitet i dr). U kardiologiji to je koronarni sindrom, u neurologiji cerebrovaskularni inzult, u vaskularnoj hirurgiji periferna bolest arterija i stenoza abdominalne aorte. S druge strane, organizam ima mehanizme kojima se pokušava suprotstaviti dejstvu faktora rizika i to čini dominantno putem dva sistema: sistem kinaze i sistem tkivog aktivatora plazminogena koji putem primarne fibrinolize i primarnih fibrinolitičkih procesa razgrađuju ugrušak.
Sami endogeni procesi nisu često dovoljno efikasni da razgrade veće trombove uzročnike navedenih bolesti. Plazmini, glavni enzimi u homeostazi, obezbjeđuju homeostazu procesa stvaranja i razgradnje tromba u krvnom sudu. To je enzim koji je u stanju da prekine veze između molekula fibrina, a one su te koje obezbjeđuju integritet odnosno umrežavanje i stabilnost krvnog ugruška.
Natokinaza
Molekul natokinaze izolovan je iz soje. Japanci se tradicionalno hrane jelom koje se zove natto, a ono se dobija fermentacijom soje dodatkom bakterije Bacillus subtilis natto, lat.
Tragom činjenice da Japanci žive duže i manje obolijevaju od kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih bolesti, Hirojuki Sumi je davne 1980. dokazao u laboratoriji (Univerzitet u SAD, Čikago) da enzim iz tog jela razgrađuje fibrin i supstrat plazmina. Nazvao ga je natokinaza.
Natokinaza je enzim serin proteaza koji direktno razgrađuje fibrin, povećava konverziju prourokinaze u urokinazu i aktivnost tkivnog aktivatora plazminogena. To radi 4 puta brže od plazmina. 1998. izolovan je jedinstven enzim iza kojeg stoji više od 25 godina laboratorijskog istraživanja. Odlikuje se visokom potentnošću sa preko 20 000 FU/g. Radi se o prečišćenom enzimu koji nije genetski modifikovan, koji je bez alergena, bez vitamina K2 i prirodna je supstanca. U literaturi nalazimo oko 380 naučnih radova i 52 studije. Radi se o ekstracelularnom enzimu – serin proteazi, koji sadrži 275 amino kiseline. Ima molekularnu težinu 27,7 kDa. Degradira fibrin bez inhibicije zgrušavanja krvi kod povreda i stabilan je u gastrointestinalnom traktu.
Natokinaza, po podacima potvrđenim studijama višestruka povoljna dejstva na kardiovaskularni sistem odnosno dokazan/o/a je: fibrinolitički efekat, antitrombocitna aktivnost, redukcija plazminogen aktivator inhibitora, smanjenje viskoznosti krvi, poboljšanje protoka krvi, redukcija krvnog pritiska.
Covid-19
Tokom pandemije bili smo svjedoci raznih oblika obolijevanja i iz spektra kardiovaskularnih: ili trigerovanih manifestacija (pojave postojećih bolesti) ili de novo bolesti (pojava novih), susretali se sa akutnim koronarnim sindromima, srčanom slabošću, aritmijama, embolijama itd. Virus SARS cov-2 pogađao je dominantno endotel, oštećivao ga i na taj način dovodio do kardiovaskularnih manifestacija i bolesti, pa samu bolest COVID 19 ne smatramo primarno respiratornom bolešću nego i endotelitisom / vaskulitisom.
S ovim u vezi pokazano je da u in vitro uslovima nato ekstrakt u potpunosti inhibira infekciju ćelija virusima SARS-CoV-2 i BHV-1, kao i da je SARS-CoV-2 receptor proteolitički degradiran kada je inkubiran sa nato ekstraktom. Drugo istraživanje pokazuje da kod povišenih vrijednosti d-dimera primjena natoa ima povoljne terapijske efekte i dovodi do njegovog snižavanja.
Natokinaza se sada smatra dijatetskim suplementom, ali je podaci dobijeni u studijama pozicioniraju kao mogući lijek nove generacije za prevenciju kardiovaskularne bolesti, koji može imati i povoljne terapijske efekte kod Covid-19 pacijenata.
(Priredila Anita Đurović)
