Anabolički androgeni steroidi (AAS) su sintetski derivati testosterona koji imaju slične efekte kao ovaj hormon kod kojeg je hemijskim modifikacijama postignuto više anaboličkih od androgenih karakteristika. On stimuliše razvoj muških seksualnih karakteristika (androgeno dejstvo) i mišićne mase (anaboličko dejstvo). Testosteron je primarni muški polni hormon odgovoran za mnoge funkcije u organizmu.
Anabolički efekat testosterona podrazumijeva izgradnju i održavanje skeletalnog mišićnog tkiva, zadržavanja kalcijuma u kostima i stimulaciju proizvodnje crvenih krvnih ćelija putem bubrežnog erythropoetina, dok androgena svojstva utiču na razvoj i održavanje sekundarnih muških karakteristika tjelesnu i facijalnu maljavost, povećan libido, spermatogenezu.
Prvi sintetski steroidi proizvedeni su 30 tih godina prošlog vijeka, prije svega radi liječenja hipogonadizma.
U medicini, androgeni steroidi se najčešće koriste za liječenje hipogonadizma kod muškaraca, u liječenju različitih hormonskih poremećaja, raka dojke, kod imunokompromitovanih bolesti npr. HIV-a, pri čemu su strogo definisane terapijske doze zbog mogućih nuspojava.
Savremeni našin života u eri tehnološkog napretka često mladima favorizuje pogrešne sisteme vrijednosti, nudeći instant rješenja za dostizanje istih. Upotreba steroida kao jedno od tih sredstava našlo je svoju široku zastupljenost u krugu mladih ljudi, izmičući kontroli društva i zajednice u cjelini, pri čemu su margilizovani štetni uticaji na psihičko i fizičko zdravlje. Nekontrolisana prodaja steroida na ilegalnom i legalnom tržištu doprinosi širenju ovog vida zloupotrebe i zavisnosti.
Upotreba steroida uglavnom se vezuje za vrhunski sport ali korišćenje ovih supstanci je u najvećoj mjeri zastupljeno među rekreativcima u teretanama i sportsko-rekreativnim centrima, kod izvjesnih fizički zahtjevnijih poslova, rada u sekjuriti službama, policiji i vojsci.
Sljedeći razlog zbog kojeg ljudi uzimaju steroide jeste da povećaju svoje mišiće i/ili da smanje tjelesno salo. U ovu grupu spadaju ljudi koji pate od bihejvioralnog sindroma (mišićna dismorfija), kada osoba ima iskrivljenu sliku o svom tijelu. Muškarci/žene u ovakvom stanju misle da izgledaju mali i slabi, čak i kad su krupni i mišićavi.
Zabrinjavajuće je što je ova pojava česta među adolescentima. Jedna trećina njih se ne bavi sportom i steroide koriste isključivo da bi na lakši i brži način poboljšali fizički izgled.
Kada se koriste kao doping, doze steroida često su po nekoliko puta veće od terapijskih. Uzimaju se oralno, intravenozno ili u vidu gelova, u ciklusima od po nekoliko nedjelja ili mjeseci, a rjeđe u kontinuitetu. Pauze se koriste za “čišćenje” organizma. Većina korisnika steroida koristi istovremeno više vrsta steroida i često se kombinuju sa analgeticima, antidepresivima tkz. slaganje. Česta je upotreba i sa drugim psihoaktivnim supstancama kokainom , marihuanom itd. Najveći broj AAS prodaje se na crnom tržištu, bez ikakve kontrole o kvalitetetu i bezbjednosti a apliciranje ampuliranih oblika najčešće vrše nestručna lica, te je i rizik unošenje infekcija značajan.
Postoji više od 100 različitih anaboličkih steroida. Najčešće korišćeni su:Metandrostenolon, Stanozolol, Nandrolon, Andriol, Deka durabolin. Pošto djeluju na više organskih sistema anabolički steroidi mogu izazvati i veći broj neželjenih efekata. Učestalost i ozbiljnost nuspojava je prilično promjenljiva. To zavisi od nekoliko faktora, kao što su vrsta anaboličkih steroida, doza, trajanje upotrebe kao i osjetljivost organizma pojedinca.
Metabolisanje tj. razgradnja AAS vrši se u jetri zbog čega su lezije jetrinog parenhima česte kao holestaza, simptomi su svrab i žutica, i pelioza jetre. Pelioza jetre je hemoragijska cistična degeneracija jetre, što može dovesti do fibroze i portne hipertenzije. Ruptura ciste može da dovede do fatalnog krvarenja. Česti su i benigni i maligni tumori jetre. Produžena primjena anaboličkih steroida u relativno visokim dozama će dovesti do hipogonadotropnog hipogonadizma, sa smanjenim koncentracijama LH, FSH i testosterona.
Trajanje, doza i hemijska struktura steroida utiču na koncentraciju gonadotropina. Umjeren pad lučenja gonadotropina izaziva atrofiju testisa, kao i smanjenje proizvodnje sperme. Najčešća nuspojava anaboličkih steroida kod muškaraca je ginekomastija, koja je rezultat povećanog nivoa estrogena koji nastaju kod muškaraca perifernom aromatizacijom i konverzijom anaboličkih steroida. U principu ginekomastija se ne može riješiti bez operacije. Neželjeni efekti korišćenja steroida karakteristični za muškarce su: atrofija testisa, impotencija, rak prostate, ginekomastija.
S druge strane, kod žena povećanje androgena će inhibirati stvaranje i oslobađanje LH i FSH, što rezultira padom serumskih nivoa LH, FSH, estrogena i progesterona. To može da dovede do inhibicije formiranja folikula, ovulacije i nepravilnosti menstrualnog ciklusa, rasta dlaka po licu i tijelu, gubitka kose, povećanje klitorisa i pora na koži, i produbljivanja glasa. Bez obzira na pol, najčešće se javljaju akne, ćelavost, povišeni pritisak, poremećaj rada jetre i bubrega. Uticaj visokih doza anabolika na kardiovaskularni sistem može da bude fatalan. Dokazano je da dovode do srčane insuficijencije i zadebljanja srčanog mišića, pospješuju zgrušavanje krvi, a smanjenjem dobrog holesterola podstiču aterosklerozu, što može da dovede do srčanog i moždanog udara, čak i kod veoma mladih osoba.
Dodajte komentar