Prava pacijenata i ljekara i pitanja njihovog međusobnog odnosa

[heading]U Kotoru upriličen Međunarodni seminar Evropskog centra za mir i razvoj[/heading] Kotor je sredinom maja bio mjesto održavanja spe­cijalističkog međunarodnog seminara koji je za temu imao dinamiku odnosa ljekar-pacijent i njihovih prava i dužnosti. Na trodnevnom seminaru održanom 11-13. maja, u organizaciji uticajnog Evropskog centra za mir i razvoj, predočenu temu iz raznih aspekata su osvijetlili brojni poznavaoci ove oblasti koji su u Kotor doputovali iz raznih djelova Evrope. Koordinatori programa bili su prof. dr Tobijas Šulte in den Bojmen, generalni sekretar Evropskog pravnog instituta u Beču, i doc. dr Marta Sjeničić, sa Instituta društvenih nauka u Beogradu. Bila je ovo prilika da učesnici programa dobiju Sertifikat Evropskog centra za mir, institucije Ujedinjenih nacija.

SEMINAR POZDRAVLJEN SA NAJVIŠEG NIVOA CRNOGORSKE ZDRAVSTVENE VLASTI

U okviru višegodišnje uspješne saradnje između Mini­starstva zdravlja Crne Gore i Evropskog centra za mir i razvoj, u Kotorskom hotelu „Cattaro” upriličen je međunarodni seminar čiji rad je pozdravio i ministar zdravlja Crne Gore doc. dr Miodrag Radunović. Prava pacijenta, istakao je on, pripadaju kompleksu ljudskih prava i predstavljaju individualne i društvene vrijednosti prema kojima se mjere sve druge. U vezi sa tim, ona moraju biti priznata, uvažena i prihvaćena od strane svih ključnih činilaca u zdravstvenom sistemu. Budući da se u medicini, po prirodi profesije, dešavaju različite nepovoljne i nepredvidive situacije, veoma je važno napraviti razluku između različitih ishoda kao što su stručna greška, komplikacije i neizbježan ishod. Cilj ovog programa edukacije, kako je objašnjeno u ovom dijelu seminara, jeste da se direktorima zdravstvenih ustanova, zaštitnicima prava pacijenata, kao i drugim zdravstvenim profesionalcima, obezbijede neophodna znanja i vještine koji su potrebni da se uvaže, procijene i primijene pravni i etički principi i zakonodavni okvir za optimalno funkcionisanje zdravstveniih sistema.

U ime grada domaćina učesnike seminara pozdravio je dr Aleksandar Stjepčević, direktor Kotorskog doma zdravlja. On je naveo da odnos ljekar-pacijent postaje sve delikatniji, a pra­va i obaveze i ljekara i pacijenata nerijetko imaju kontradiktorna tumačenja. Upravo zato je i edukacija na ovu temu veoma značajna.

VRSTE ODGOVORNOSTI ZA GREŠKU U MEDICINI

Postoje tri vrste odgovornosti za grešku u medicini: građanska, krivična i disciplinska odgovornost. Te tri vrste odgovornosti ne isključuju jedna drugu. Ako se dokaže da je došlo do greške u liječenju, da je nastupila štetna posljedica i da između greške i štete postoji uzročna veza, medicinski poslednik može odgovarati po sva tri osnova istovremeno.
Građanska odgovornost spada u odštetno pravo i cilj pokretanja građanskog postupka je novčano obeštećenje oštećenog lica.

Krivična odgovornost spada u kazneno pravo, a sankcija za počinjeno krivično djelo može biti ili novčana kazna ili kazna zatvora, u zavisnosti od toga šta je zaprijećeno krivičnim zakonikom neke zemlje za određeno krivično djelo. Novčana kazna ne znači obeštećenje za oštećenog, već krivičnu sankciju za štetnika.

Disciplinska odgovornost medicinskih poslenika se pokreće pred ljekarskom komorom određene zemlje i potpada pod staleško pravo. Ako se pred disciplinskim sudom časti utvrdi da je pripadnik određenog staleža odgovoran, slijedi sankcija koja zavisi od kodeksa etike, statuta i drugih akata komore. Sankcija može varirati od opomene (kao lakše sankcije) do privremenog ili trajnog oduzimanja licence za obavljanje zdravstvene djelatnosti (kao najteže sankcije).

Dinamika odnosa ljekar-pacijent prava i dužnosti ljekara i pacijenata, dr Marta Sjeničić, Kotor, 2012.

MEDICINSKI, PRAVNI I ETIČKI KONTEKST ODNOSA LJEKAR-PACIJENT

U nizu veoma konstruktivnih, nadasve stručnih predavanja koja su prezentovana u okviru Međunarodnog seminara u Kotoru, učesnici programa bili su u prilici da saznaju brojne pojedinosti u vezi sa široko koncipira­nom problematikom odnosa ljekar-pacijent. U svojstvu predavača ovom prilikom su nastupili koordinatori prof. dr Tobijas Šulte in den Bojmen, doc. dr Marta Sjeničić, prof. dr Dragana Čukić, sa Medicinskog fakulteta u Podgorici, i Dragana Marčetić, sudija Prvog osnovnog suda u Beogradu. Razmatrana su pitanja pravne regulative, institucije ombudsmana, ljekarske greške, mogućnosti njenog predupređenja, a ovaj odnos je opisan i u kontekstu raznih evropskih država. Ukazano je na činjenično stanje, statistiku i probleme koji mogu nastati u ovom dijelu inter­akcije.

Kao posebno senzitivna populaciona grupa, kada je u pitanju zaštita prava u medicini, predstavlja se popu­lacija starih osoba. Medicinsku oblast koja je stoga imala poseban tretman u okviru Kotorskog seminara predstavlja palijativna njega. U okviru te teme posebno je zanimljiv stav prema eutanaziji. To je jednim dijelom obrazloženo i izlaganjem prof. In den Bojmena. – Mnoge etičke nesugla­sice u vezi sa donošenjem odluke o okončanju života mogu se posmatrati kao rezultat različitih etičkih okvira – naglasio je on. Predstavljajući različite mogućnosti pri­stupa ovoj problematici posebno je naglasio značaj Kantovog utilitarističkog odnosa prema ovom pitanju. Kada je riječ o prevenciji ljekarske greške, on je ukazao na značaj personalizovanog pristupa u medicini. U vezi sa ovim pitanjem naglašen je i značaj vođenja uredne medicinske evidencije. – U Crnoj Gori, medicinska dokumentacija predstavlja veliki problem u utvrđivanju medicinske istine, a samim tim ugrožena su i prava pacijenta. Greške u vođenju medicinske dokumentacije trebalo bi da budu sastavni dio korpusa ‘nesavjesnog liječenja’ – istakla je ovom prilikom prof. dr Dragana Čukić. Jedino pravnim sankcijama ljekara, navela je dalje, isti se mogu „ubijediti” da vođenje medicinske dokumentacije po doktrini me­dicinske struke i nauke predstavlja obavezan i sastavni dio rada ljekara. Jedno od veoma važnih prava iz tog kor­pusa jeste i pravo pacijenta na medicinsku istinu. Dr Čukić je istakla značaj korektno vođene medicinske doku­mentacije kod vještačenja povreda povrijeđenih, potrebu za što boljom objektivizacijom nalaza, neophodnost uvođenja standarda u svim etapama vođenja medicinske dokumentacije, neophodnost donošenja konkretnih zakona o odgovornosti ljekara zbog neadekvatnog vođenja medicinske dokumentacije, neophodnost uvođenja standarda ili makar minimuma standarda kod sudsko-medicinskih obdukcija.