U savremenoj medicini osteoporoza se definiše kao bolest koštanog tkiva kod koje dominira gubitak kalcijuma, uz razređenje koštanih spongioznih trabekula, stanjenje korteksa i proširenje Haversovih kanala, što dovodi do gubitka koštane mase. Produžen ljudski vijek, sesilni način života, uz smanjenu fizičku aktivnost pojedinca, pogrešna i nezdrava ishrana uz hormonalne (rana menopauza, kasna menarha, iregularni menstrualni ciklusi, rani pubertet kod muškaraca) i genetske faktore (ženski pol, bijela rasa, svijetli ten, hereditet) uslovili su nevjerovatnu ekspanziju učestalosti ove bolesti.
Najčešći način otkrivanja ove bolesti, pogotovo u zemljama niže ekonomske moći i slabijeg standarda, vezan je za pad, pri čemu starija osoba može da zadobije neki od karakterističnih preloma (nekad i dva).
– Prelom podlaktice iznad ručnog zgloba
– Prelom nadlakatne kosti u regiji ramena
– Prelom pršljena (najčešće slabinskog)
– Prelom butne kosti u regiji kuka.
Pad
Pad predstavlja jedan od najvažnijih uzroka morbiditeta i mortaliteta starih osoba. Održavanje uspravnog položaja obe-zbjeđuju tri mehanizma:
– Morfološki i funkcionalni integritet čula vida i vizuelnih puteva
– Proprioceptivni i ascendentni putevi koji od njih polaze
– Mehanoreceptori cervikalne kičme.
Za održavanje posturalnog uspravnog stava bitno je održavanje intergralnih veza ovih mehanizama. Uzroci pada mogu biti rezultat:
– Fizioloških promjena (smanjenje oštrine vida i kapaciteta akomodacije, redukcija širine vidnog polja, slabost sluha, involutivna promjena senzibiliteta za dodir, vibracije i temperaturu, usporeno vrijeme reagovanja),
– Patoških stanja kod kojih dominiraju neurogeni uzroci (insulti, Menijerova bolest, vertigo, sinkopa, cerebralni tumor i subduralni hematom, polineuropatije, kardijalni poremećaji ritma, infarkt miokarda),
– Jatrogeni uzroci kod hiperdoziranja i hipodoziranja ljekovima,
– Ostali uzroci, kao što su:
– Gastrointestinalni (krvarenje, dijareja)
– Metabolički (hipotireoza, hipoglikemija, anemija, dehidratacija)
– Muskuloskeletni (artritis, miozitis, uznapredovala degenerativna oboljenja zglobova)
– Kaheksija, kod maligniteta, socijalnih uzroka i psihijatrijskih bolesti.
Brza detekcija ozbiljnosti povrede
Od brze detekcije i procjene ozbiljnosti povrede zavisi kompletan dalji tok liječenja a samim tim i brzina ponovnog uspostavljanja povrijeđene stare osobe u pređašnji način života.
Kod povreda ručnog zgloba i ramena koje nastaju nakon pada potrebna je brza analiza uzroka pada da bi se eliminisala mogućnost postojanja problema značajnijeg od same povrede. Ukoliko se radi o izolovanoj povredi, potrebno je privremeno imobilisati ruku i pacijenta, čim prije, uputiti u adekvatnu zdravstvenu ustanovu.
Bol i otok ručnog zgloba, sa ili bez deformiteta, palpa-torno vrlo osjetljiv, ukazuje na prelom. Čak i obična tvrđa kartonska longeta, dobro utegnuta zavojem ili maramom, smanjiće bol i omogućiti relativno manje bolan transport običnim kolima u sjedećem položaju.
Na prelom u ramenu ukazuje intenzivan lokalni bol sa nemogućnošću podizanja ruke u ramenu ili pojačanjem bola pri pasivnom pokušaju pokreta. Mitela, ili obična marama oko vrata,
omogućiće smanjenje bola prilikom transporta u sjedećem položaju.
Prelomi pršljenova nijesu rijetki, mogu da nastupe i spontano, ali su ipak najčešće vezani za pad na sjedalnu regiju. Zbog manjeg intenziteta bola, najčešće se otkrivaju nekoliko dana kasnije, kada tegobe ne prolaze kako je pacijent očekivao. Izuzetno rijetko imaju neurološke komplikacije, tako da se i ovi bolesnici, ako nema sanitetskog transporta, mogu uputiti u adekvatnu ustanovu u sjedećem položaju.
Najozbiljniji su prelomi kuka, tj. proksimalnog femura. Oni najčešće nastaju u kućnim uslovima, i njihova se dijagnoza najčešće postavlja na licu mjesta (prelomi ručja, ramena i kičme češće se dijagnostikuju u ambulantnim uslovima). Nakon pada, pacijent ne može da ustane, povrijeđena noga jako je bolna u preponi i regiji trohantera, kraća je od zdrave i upolje rotirana. Ovakva slika povrijeđene starije osobe apsolutno ukazuje na prelom proksimalnog femura. Čak i samo prisustvo bola, bez spoljnih manifestacija položaja noge, može da ukaže na nastanak preloma. Nakon brze analize uzroka pada, koja ne iziskuje imedi-jatnu medicinsku pomoć, radi otklanjanja stanja koje je dovelo do pada, bolesnika treba hitno transportovati sanitetskim vozilom u bolnicu, u ležećem položaju. Potkoljenicu i stopalo povrijeđene noge treba postaviti na jastuk, da bi se smanjila komponenta bolne rotacije prilikom manipulacije tokom prenošenja i vožnje.
Liječenje preloma
Povrede ručja, ramena i kičme liječe se neoperativno. Operativno liječenje je izuzetak od pravila i individualno je rešenje za pojedine slučajeve.
Kod preloma podlaktice iznad ručnog zgloba izvode se repozicioni manevar i aplicira se podlakatna gipsana longeta koju pacijent, u prosjeku, nosi tri sedmice. Bitna je manipulacija šakom tokom nošenja gipsa, radi prevencije kontrakture i razvoja Sudekove bolesti.
Kod preloma proksimalne nadlakatne kosti nakon repozicionog manevra, aplicira se Dezolov zavoj, koji pacijent, takođe, u prosjeku nosi tri sedmice. Kod bolesnika gdje se procijeni prisustvo demencije, zavoj se može pojačati gipsanom imobilizacijom.
Add comment