Pubertet podrazumijeva fiziološke i morfološke promjene kao i promjene u ponašanju do kojih kod dječaka i djevojčica dolazi tokom sazrijevanja gonada od infantilnog do adultnog tipa. Pubertet je period života između djetinjstva i adultnog doba tokom kojeg se odvija faza ubrzanog longitudinalnog rasta, proces seksualnog sazrijevanja, razvoj sekundarnih seksualnih karakteristika i postizanja reproduktivne sposobnosti.
Pretpostavlja se da se tokom pubertetskog sazrijevanja odigravaju ne samo promjene u tipu sekrecije LH hormona, nego i veća biološka aktivnost, što za posljedicu ima porast estradiola i testosterona. Zbog karakteristika sekrecije hormona hipoize karakteristična je ranija pojava puberteta kod djevojčica nego kod dječaka.
Na početak puberteta utiču genetski i socioekonomski faktori, te opšti kvalitet zdravlja.
Pojava sekundarnih seksualnih karakteristika koja se prvo manifestuje promjenama u dojkama događa se kod 95% djevojčica uzrasta od 8.5 do 13 godina. Kod dječaka uzrasta između 9.5 i 13.5 godina u 95% slučajeva događa se uvećanje testisa.
Postoji uzajamni odnos između ubrzanog longitudinalnog rasta, rasta dojki i menarhe (pojave prve menstruacije). Prvi događaj koji označava početak puberteta kod djevojčica jeste nagli rast koji u periodu od oko godinu dana može da prethodi rastu dojki. Dolazi do pojave pubične dlakavosti, što oko godinu dana prethodi prvoj menstruaciji. Prva menstruacija se javlja između devete i šesnaeste godine. Nakon pojave menstruacije, rast je praktično ograničen na 5-8 cm. U periodu od godinu dana nakon menarhe, menstruacije su uglavnom neredovne.
Kod dječaka, prvi događaj koji označava početak puberteta predstavlja uvećanje volumena testisa. Početak faze ubrzanog adolescentnog rasta kod dječaka nastaje godinu dana nakon početka uvećanja testisa. Uvećanje mišićne mase, povećanje koštane mase i nastanak adultnog grudnog koša odlika su kasnog puberteta.
Po deiniciji, prijevremeni pubertet je pojava izičkih znakova puberteta prije osme godine kod djevojčica ili devete kod dječaka. Ovo ubrzano fizičko sazrijevanje, u neobičajeno vrijeme, gdje emocionalni razvoj odgovara starosnoj dobi, može biti uzrok nastanka ozbiljnih psihičkih problema. Kod ovakvih slučajeva treba se obratiti za stručnu pomoć.
Ukoliko se prvi znaci puberteta kod djevojčica ne pojave do trinaeste godine, a kod dječaka do četrnaeste, klinički je opravdana sumnja da se radi o zakašnjelom pubertetu. Učestalost zakašnjelog puberteta kod dječaka veća je za 2.5% nego kod djevojčica. U ovom periodu je važno ustanoviti da li je u pitanju zakašnjeli pubertet ili se radi o nekom drugom poremećaju. Konstitucionalno usporeno sazrijevanje ili sindrom porodičnog usporenog rasta i zakašnjelog sazrijevanja relativno je čest kod djece u čijoj porodici postoje slučajevi usporenog sazrijevanja.
Neka Vaša djeca od Vas blagovremeno saznaju sve što ih čeka u toku puberteta, kako bi ovaj za njih komplikovani period života lakše i ljepše prihvatili.
Piše: dr Milana Šoć, spec, ginekologije i akušerstva
Add comment