Prof. dr Vladimir Todorović
Spec. onkolog
Klinički centar Crne Gore
Danas u svijetu od različitih malignih tumora godisnje umire preko 9 miliona ljudi. Smatra se da će ovaj broj uskoro porasti na preko 10 miliona. Karcinom debelog crijeva postao je globalni zdravstveni problem. Ustanovljeno je povećanje incidence na godišnjem nivou sa obolijevanjem oko 1.2 miliona pacijenata u svijetu, što čini blizu 10% svih tumora. Petogodišnje preživljavanje svih stadijuma bolesti kreće se nešto preko 50%. Tokom dijagnostike oko 25 do 30% bolesnika su inicijalno u metastatskom stadijumu bolesti. U Crnoj Gori se procjenjuje da godišnje oboli oko 200 pacijenata, dok umre 110 bolesnika. Rak debelog crijeva je treći vodeći uzrok obolijevanja od maligniteta kod muškaraca (poslije karcinoma pluća i prostate) i žena (poslije karcinoma dojke i pluća). Nažalost, rak debelog crijeva je i treći vodeći uzrok umiranja od maligniteta u Crnoj Gori. Stope obolijevanja rastu sa godinama starosti i najviše su kod muškaraca između 70 i 74 godine, a kod žena iznad 75 godina života. Zabrinjava da se uočava porast broja oboljelih kod osoba mlađih od 40 godina. Petogodišnje preživljavanje bolesnika sa metastatskim karcinomom debelog crijeva je samo 12%, u poređenju sa lokalizovanom bolešću kod koje iznosi oko 90%. Pravi uzrok nastanka ovog karcinoma predstavlja kombinaciju etioloskih faktora od kojih su najznačajniji godine starosti, porodična istorija raka debelog crijeva, inflamatorne bolesti crijeva, uticaj ima i pušenje, veći unos alkohola, ishrana koja sadrži visok unos crvenog i pečenog mesa, te gojaznost osobe i nekretanje odnosno manja fizička aktivnost.
Obično su simptomi kancera debelog crijeva nespecifični i zbog neadekvatnog prepoznavanja mogu dovesti do razvoja uznapredovale bolesti. Kod sumnjivih simptoma na ovo oboljenje neophodno bi bilo da se pacijent što ranije javi doktoru radi pravilne i adekvantne dijagnostike, jer su tada šanse za potpuni oporavak veoma visoke. Najčešći simptomi na koje treba obratiti pažnju su promjene u pražnjenju crijeva koje traju više dana, smjena dijareje i obstipacije, promjene u konzistenciji stolice, osjećaj nepotpunog pražnjenja crijeva, krvarenje iz debelog crijeva, bolovi u stomaku, i neki nespecifični kao slabost i umor te gubitak tjelesne težine bolesnika. Slični simptomi su i kod drugih oboljenja kao što su najčešće hemoroidi, infekcije, postojanje iritabilnog kolona ili inflamatorne bolesti crijeva. Zbog ovih dilema potrebno je da se bolesnik što prije javi ljekaru radi pravilne dijagnostike i započinjanja adekvantnog liječenja, odnosno najbolje je uraditi skrining pregled prije pojave simptoma i otkriti tumor u ranijim fazama kada je liječenje najuspešnije. U Crnoj Gori se sprovodi Nacionalni program ranog otkrivanja raka debelog crijeva koji uključuje žene i muškarce starosti od 50 do 74 godine. Kao dio prevencije raka debelog crijeva, sprovodi se test na okultno krvarenja u stolici, odnosno prisustvo krvi u stolici na dvije godine. U slučaju pozitivnog nalaza radi se kolonoskopija te se pacijent prikazuje konzilijumu za tumore digestivnog sistema ukoliko se radi o uznapredovaloj formi kancera.
Definitivna dijagnoza raka debelog crijeva se postavlja patohistološki iz tkivnih uzoraka dobijenih tokom kolonoskopije ili hirurške intervencije. U trenutku postavljanja definitivne dijagnoze veoma je važno utvrditi stadijum bolesti u smislu lokalne proširenosti i utvrđivanja udaljenih metastaza. Pri tome se koriste različite imidžing metode kao što su ultrasonografija, CT odnosno skener, RTG i MR odnosno magnetna rezonanca. Takođe može se uraditi i PETCT radi određivanja proširenosti bolesti ili definisanja operabilnosti bolesti. Tumorski markeri se koriste prije svega u praćenju bolesnika nakon operacije i eventualnom relapsu bolesti. Najčešće kancer debelog crijeva daje metastaze u jetru, pluca, limfne čvorove, ali rjeđe i u druge organe kao što su mozak ili kosti.
Napredak i istraživanja iz oblasti onkologije doveli su do boljeg razumijevanja same biologije tumora i identifikacije molekularnih biomarkera veoma značajnih prediktivnih i prognostickih parametara. Određivanje molekularnog profila tumora pomaže kliničarima pri procjeni toka bolesti kao i određivanju terapijske strategije. Biomarkeri koji imaju najznačajniju ulogu kod raka debelog crijeva su RAS, BRAF i MSI.
S obzirom na kompleksnu prirodu bolesti i dostupne terapijske opcije, brigu o oboljelima treba da vodi multidisciplinarni tim stručnjaka koji u sastavu ima specijaliste abdominalne hirurgije, medikalne onkologije, radioterapije, radiologa dijagnostičara i patologa koji se bavi ovom oblašću. Multidisciplinarni tim kompletno sagledava stanje pacijenta, stadijum bolesti i najbolje terapijske opcije te donosi optimalan plan liječenja. Osnovni principi liječenja raka debelog crijeva se zasnivaju na hirurškom liječenju i primjeni hemioterapije, radioterapije i ciljanog biološkog liječenja. Najčešće je neophodna kombinacija ovih metoda. Hirurška intervencija predstavlja osnovnu metodu liječenja ukoliko je ona moguća, s obzirom da kod određenog broja bolesnika nije moguće uraditi radikalnu operaciju kod koje je bolesnik izliječen. Radikalno uklanjanje primarnog tumora ili metastatske promjene može dovesti uz ostale terapije do potpunog izliječenja pacijenta.
U lijecenju raka debelog crijeva radioterapija ima svoje značajno mjesto prije svega kod rektalnog i analnog kancera. Zračna terapija se može primijeniti u neoadjuvantnom odnosno prije operacije ili adjuvantno, odnosno nakon hirurgije, da bi smanjila mogućnost relapsa bolesti. Danas se najčešće koristi primjena zračenja preoperitavno zbog bolje efikasnosti i smanjenja rekurencije bolesti, sa primarnim ciljem smanjenja tumora i odstranjenja mikrometastatskih promjena u okolini primarne lezije. Zračenje se sprovodi uz potencijaciju hemioterapijskim protokolima koji poboljšavaju efikasnost liječenja. Zračna terapija se može primijeniti i u smislu smanjenja simptoma uznapredovalog carcinoma, kada dolazi do bolnog sindroma ili krvarenja kada se smatra palijativnom radioterapijom. Ova metoda popravlja kvalitet života bolesnika.
U onkoloskoj praksi se od 2003. godine primijenjuje sistemsko liječenje u vidu „ciljane“ ili „biološke“ terapije. Prije uključivanja ovih novih protokola srednje preživljavanje pacijenata sa metastatskim kolorektalnim karcinomom je iznosilo do 20 mjeseci, a sa uvođenjem ciljanih terapijskih agenasa srednje preživljavanje danas dostiže i 40 mjeseci. Zahvaljujući dubljem razumijevanju mehanizama dejstva ljekova i biologije tumora, ljekari su u stanju da prepoznaju specifične procese koji vode ka ubrzanom rastu kancera, a neki od tih procesa mogu biti blokirani „antitumorskim antitijelima“. Zbog ciljanog dejstva na tumorske ćelije minimalnih dejstava na zdrave ćelije, ovaj vid liječenja ima manje neželjenih efekata u odnosu na klasičnu hemioterapiju. U većini savremenih protokola biološka terapija se primijenjuje u kombinaciji sa hemioterapijom, i to kod pacijenata sa uznapredovalom bolešću. Postoje dvije grupe bioloških agenasa i to antiangiogena terapija koja blokira faktor rasta krvnih sudova i blokatori receptora za EGFR koji se primjenjuju ukoliko nema mutacija RAS gena.
Analizirajuci stope obolijevanja i smrtnosti od raka debelog crijeva može se zaključiti da ovaj kancer predstavlja značajno opterećenje stanovništva i zdravstvenog sistema u Crnoj Gori kao i u zemljama regiona. Edukacija stanovništa i medicinskog osoblja je presudna kako bi se bolest na vrijeme prepoznala, dijagnostikovala i adekvatno liječila. Ovakav pristup može dovesti do potpunog izliječenja bolesnika, a kod uznapredovale forme bolesti do produženja i poboljšavanja kvaliteta života oboljelog. U Crnoj Gori imamo na raspolaganju najsavremenije terapijske opcije koje su dostupne i u drugim evropskim zemljama, te našim pacijentima možemo pružiti optimalno liječenje. Neophodan je kontinuirani zajednički rad na podizanju svijesti o problemu raka debelog crijeva, ranom otkrivanju ove bolesti kada je ona izliječiva, te stalnom unapređenju dostupnosti savremenim terapijskim protokolima.
Sponzorisano
Dodajte komentar