Prema internacionalnim epidemiološkim studijama, u ukupnoj strukturi pacijenata sa teškim duševnim oboljenjem, grupa shizofrenih psihoza, kao pojedinačna dijagnostička kategorija, učestvuje sa oko 60%. Ovo oboljenje dugotrajnog toka se javlja sa sličnom učestalošću u svim zemljama svijeta, pri čemu se procjenjuje da je oko 1 % svjetskog stanovništva zahvaćeno ovim poremećajem. Skorašnja ispitivanja strukture pacijenata govore u prilog veće učestalosti kod muške populacije u odnosu na ženski pol (odnos 1,4:1). ETIOPATOGENEZA
Uprkos činjenici da su koncepti etiopatogeneze shizofrenih psihoza tokom XX i početkom XI vijeka pretrpjeli znatne revizije, još uvijek postoji nedoumica da li shizofrenija predstavlja jedno oboljenje ili klinički sindrom koji obuhvata grupu različitih bolesti. Isto tako, i dalje nije u potpunosti razjašnjeno da li se radi o dominantno neurodegenerativnom poremećaju tj. patološkom procesu na prethodno zdravom moždanom tkivu ili neurorazvojnom poremećaju odn. kasnoj posljedici ranih intrauterinih oštećenja. Najvažniji rizični faktori (činioci epidemiološki povezani sa povećanom učestalošću poremećaja) koji se dovode u vezu sa nastankom shizofrenih psihoza su:
Genetika: Iako klinička praksa neosporno pokazuje da je učestalost shizofrenije veća u nekim porodicama, konkretna istraživanja još uvijek nisu uspjela da sa potpunom sigurnošću indentifikuju pojedinačni gen ili grupu koji su odgovorni za nastanak ove psihoze. Svakako da značajnu ulogu imaju i epigenetski činioci, odnosno modifikacija genetske ekspresije uslovljena dejstvom sredinskih faktora.
Psihotrauma odn. uticaj traumatizirajućih događaja u ranom djetinjstvu. Kada govorimo o dejstvu psiholoških činioca, važno je istaći da savremena istraživanja neosporno dokazuju da tzv. dvostruko-slijepe poruke roditelja ili, aktuelnim jezikom govoreći, indeks emocionalne ekspresije, mogu biti faktor egzacerbacije u fazama akutne i hronične bolesti, ali ne i etiološki faktor nastanka shizofrenije. Shodno tome, važno je porodicu rasteretiti ovog osjećaja krivice i spriječiti da zastarela psihoanalitička literatura dodatno otežava okolnosti tretmana ovog, i inače teškog stanja.
Odrastanje u gradu: Ovaj rizični faktor se ukazao u studijama koje su poredile učestalost psihotičnih poremećaja kod gradskog stanovništva u odnosu na seosko.
Kanabis: Veza između zloupotrebe psihoaktivnih supstanci koje sadrže kanabis i shizofrenije se već duže vrijeme spominje u stručnoj literaturi i dominantno se bazira na epidemiološkoj analizi poređenja učestalosti zloupotrebe kanabisa u grupi shizofrenih pacijenata sa kontrolnim grupama opšte populacije bez psihotičnih epiozoda, naravno bez sprovedenog prospektivnog randomiziranog kontrolisanog istraživanja (s obzirom na legalni status koji ima kanabis). Iako svakodnevna klinička praksa pokazuje da kanabis može dovesti do akutnih tranzitornih psihotičnih stanja, etiološka veza sa shizofrenijom se može objasniti i u obrnutom smjeru, odnosno, možemo tvrditi da zloupotreba kanabisa predstavlja posljedicu a ne uzrok shizofrenih psihoza. U prilog ovoj činjenici definitivno govore podaci iz Velike Britanije da se tokom zadnjih decenija broj osoba koji zloupotrebljavaju kanabis višestruko povećao (u odnosu na rane 50-te godine XX vijeka), dok je ukupan broj pacijenata sa shizofrenim psihozama progredijentno manji !!!
Migracija: U zemljama EU, shizofrenija se češće javlja u migrantskoj populaciji u odnosu na domicilno stanovništo, pri čemu rizik se uvećava u drugoj u odnosu na prvu generaciju imigranata.
Starost oca: Studije pokazuju da je kod shizofrenih pacijenata, biološka starost oca u trenutku rađanja djeteta nešto veća u odnosu na zdravu populaciju.
KLINIČKE MANIFESTACIJE PRVIH FAZA BOLESTI
Tokom razvoja bolesti razlikuju se sljedeće faze:
1. Prodrom poremećaja,
2. Faza razvijene bolesti (tokom koje dolazi do brojnih pogoršanja koje smjenjuju periodi relativno solidnog radnog funkcionisanja)
3. Faza hronične bolesti
Faza razvijene bolesti kod muškog pola počinje najčešće između 19. i 25. godine života, dok kod ženskog pola početak je nešto kasniji, između 25. i 34. godine života. Ovoj fazi potpuno razvijenih psihotičnih simptoma po pravilu prethodi čitav niz relativno nespecifičnih tegoba sa postepenom i progredijentnom kompromitacijom socijalnog funkcionisanja, ali još uvijek bez razvijene kliničke slike psihotičnog poremećaja. Ovaj period se naziva prodrom bolesti i karakteriše ga sljedeća klinička fenomenologija. Kod jedne grupe pacijenata javlja se razdražljiv nemir i smetnje koncentracije, praćene čitavim nizom različitih tjelesnih tegobal što za posljedicu ima gubitak interesovanja za mnoge aktivnosti i pad radne funkcionalnosti odnosnosno, popuštanje na poslu ili u školi. Osim depresijom, pacijenti na pad radne sposobnosti često reaguju i obraćanjem izuzetne, i za njih potpuno neuobičajene, pažnje poboljšanju fizičkog zdravlja i kondicije (preduzimaju čitav niz različith tjelesnih vježbi, naglašeno se bave sportom, itd.), u nadi da će tim putem steći snagu da savladaju prateće osjećanje lične insuficijentnosti.
Sve više se javlja naglašeno povlačenje i usamljivanje pacijenta (zaključava se u sobu, samo sluša muziku, noću ne spava), pri čemu često odbija komunikaciju sa drugim ukućanima, te uz povremene, neočekivane i ničim izazvane (po shvatanju okoline), napade bijesa i agresivnosti.
Add comment