(Dr sci med. Dr Božo Vuković: „Šekspir i Njegoš o zarazi krvi u mladosti i „Šekspir i Njegoš o spolnoj bolesti“, Gradska knjižara Podgorica 2014/2015.)
Dr Božo Vuković, prvi doktor medicinskih nauka u Crnoj Gori poslije Drugog svjetskog rata, erudita, intelektualac nemirnog istraživačkog duha, ovog puta se predstavlja sa dvije monografije tematski identične, ali po mnogo čemu, posebno prema stavovima u njima, polemički izazovne: polne bolesti kroz djela Šekspira i Njeogoša, dva svjetska velikana književnosti u analizi stručnog medicinskog autoriteta, koji više od pola vijeka proučava ovu tematiku.
Šekspirov opis prostitucije kao izraza širenja polnih bolesti, prvenstveno sifilisa- nazivanog ljubavnom kugom u vremenu kada je živio, podstakli su Vukovića da tumači medicinske pojmove u njegovim djelima. I ta tumačenja povezuje sa težištem sopstvene profesionalne znatiželje, da li je i koliko Šekspir uticao na Njegoša kada piše o polnim bolestima u drugom vremeneu i drugoj sredini sa drugim moralnim i etičkim odnosom prema njima. I tu je Vuković izričit: Njegoš o polnim bolestima piše po uzoru na Šekspira, uz to i Šekspir i Njegoš bili su bolje medicinski obrazovani nego mnogi analitičari i prevodioci njihovih djela. Posebno kada su u pitanju medicinki pojmovi, njihovo značenje i iskazivanje. I zato njihovo znanje, prema Vukoviću, zahtijeva stručnu, ekspertizu medicinskih pojmova.
Vuković podsjeća na jednu malo poznatu činjenicu, kada je u pitanju sifilis. Ova bolest je u početku smatrana kao „gospodska bolest“, ljudi su čak, bili ponosni, čak su se time i javno hvalili, ako su dobivali sifilis. Tek kada se uvidjelo da je seksualna iskvarenost onog vremena bila glavni uzrok sifilisa, vlasti su počele suzbijati prostituciju, ali najstariji zanat na svijetu je uvijek opstajao, šireći rizik od opasnih polnih bolesti i u našem vremenu. U Šekspirovo vrijeme se smatralo da se sifilis prenosi poljupcem, pa je je pozdravni poljubac, koji je do tada bio udomaćen, napušten iz straha od zaraze. Šekspir je bio jasan po pitanju prenosa bolesti sa bludnice na partnera, pa čak navodi i liječenje. On je kao bolnički ljekar liječio teške bolesnike, sistematski, iscrpno, klinički, znalački opisao opadanje nosa, bagavost nogu, ludilo i prerano umiranje kao posledicu seksualnih odnosa sa prostitutkama u javnim kućama. Njegovi opisi su stvarni, precizni, nema u njima maštovitosti i zamaskiranosti, nego su očevidni, istiniti. Njegoš, nasuprot, je dvosmislen, alegoričan, rekao bih umjreno skrivenih misli kada opisuje zarazu krvi kroz simptome „franze“, „vrenge“, kako se sifilis nazivao u Crnoj Gori. Njegošu su vladičanski čin, moralne i etičke norme patrijarhalne sredine u kojoj je živio, nametali da kada govori o sramotnoj polnoj bolesti koristi metafore.
Ali isto tako smatrao se obaveznim da zaštiti, zdravstveno i kulturno neporosvećeni, narod, od mogućeg dobijanja i širenja opake bolesti. Ključni znaci, odnosno simptomi sifilisa na koje, prema Vukoviću, Šekspir (u tragediji „Otelo“) i Njegoš u epu „Gorski vijenac“ ukazuju su neprijatni zadah (smrad, „bazd“) koji ti bolesnici šire i opadanje nosa kao karakteristični znak klinički poodmaklog stadijuma sifilisa. Prema Vukoviću, Šekspir kao izvor opasnosti i širenja zaraze vidi u bludnicama i prostituciji masovno prisutnoj u njegovom vremenu, a Njegoš u vojnicima osvajača koji boluju od polne bolesti. Šekspir kaže da se sifilis, bolest od koje se gubi glas dobija u Napulju, a Njegoš, prema Vukoviću, od vojnika poturica u vidu rane na nosu. Njegoševi analitičari i prevodioci, tumače ova dva znaka suprotno. Unakaženi nos, najčešće, povezuju sa odsjecanjem, kao činom kažnjavanja prisutnim u srednjem vijeku u nekim zemljama Evrope, ili pak kao metaforičku sliku da je krv hrišćanska ljudska h(rana) naopaka i da će ona unakaziti lice osvajača.
Prema Vukoviću, Njegoš je smrad vezao za bolest, odnosno bolesne, a nikako za etničku ili vjersku grupaciju. Njegoš je to prema Vukoviću, umjetnički, metaforički rimovao, ne sluteći da će mu neznaveni ili zluradi čitaoci, pa čak i učeni komentaori to smatrati genocodom kod bratskih naroda. I Vuković je izričit, „ne treba biti ni medicinar, da se zna da smrad ne može biti od nekrsti, nego je od spolne bolesti“. Svoju tvrdnju da ne može biti govora o vjerskoj ili etničkoj zluradosti Njegoševoj, potkrepljuje monologom Skenderage u Gorskom vijencu, u kojem se u tri od 9 stihova govori da su crnogorci i muslimani braća. A za braćom se u Crnoj Gori ružno ne govori.
Nameće se utisak, da bi Vukovićevi stavovi i tumačenja medicinskih pojmova djelovali koherentnije, da su pri iznošenju povezani u tematsku cjelinu. Ovako raštrkani u dvjema knjigama, traže veću koncentraciju i analitički pristup čitaoca. A takvih je u današnjem vremenu sve manje. Međutim, to je Vukovićev stil pisanja, to je taj nemirni duh istraživački đaka i sledbenika Sorbone, kojeg vodi istraživačka misao više znatiželjna, a manje u metodološkom pristupu racionalna. U svakom slučaju, Vukovićevi stavovi u najmanju ruku sugerišu njegošolozima da u analitičkom pristupu i posebno pri tumačenju medicinskih pojmova u njegovim djelima treba da se čuje i mišljenje medicinskih autoriteta.
Add comment