Shoch wave ili terapija udarnim talasom, predstavlja modernu i visoko efektivnu metodu liječenja u ortopediji i sportskoj medicni. Podrazumijeva seriju veoma intenzivnih i kratkih talasa kinetičke energije, koja se u kontaktu sa tkivom pretvara u akustičku energiju. Uređaj putem, najčešće komprimovanog vazduha, prenosi kinetičku energiju na projektil koji veoma brzo i intenzivno udara u transmiter aplikatora, i koji tu energiju prenosi dalje u tretirano tkivo. Najveći intenzitet akustičke energije je neposredno ispod kože, a može doprijeti i do 6 cm u dubinu. Tehnika je osmišljena još prije više od 20 godina u urologiji, za razbijanje bubrežnih kamenaca (litotripsija). Naučnici su utvrdili da se, osim u urologiji, ova metoda može koristiti i u drugim granama medicine.
Danas se, osim u ortopediji i sportskoj medicini, udarni talas sve više koristi i u fizikalnoj medicini, urologiji, kardiologiji, veterini i kozmetici.
Mehanizmi djelovanja nisu najbolje objašnjeni, ali se zna da udarni talas dovodi do:
– Smanjenja bola putem smanjenja koncetracije supstancije P, histamina i drugih nociceptivnih metabolika. Do smanjenja osjećaja bola dolazi i tako što jaki talasi aktiviraju nociceptore koji stimulišu inhibitorni interneuron, a što za posljedicu ima smanjenje transmisije bolnih signala (Gate control theory);
– Stimulacija stvaranja i ugradnje kolagena i njegovu pravilniju remodelaciju, čime tkiva postaju otpornija na mehinčka opterećenja;
– Ubrzanja cirkulacije i metabolizma, smanjenja mišićnog tonusa i relaksacije trigger tačaka;
– Formiranja novih krvnih sudova (neovaskularizacija) primjenom udarnog talasa, gdje dolazi do mikroruptura u mekim tkivima, što stimuliše različite metaboličke procese koji za posljedicu imaju remodeliranje arteriola koje rastu i formiraju se nove. Ovaj mehenizam je veoma važan kada želimo da tretiramo tkiva koja su slabo prokrvljena (enteze, tetive, miokard i druga tkiva). Na taj način dolazi do bolje prokrvljenosti tretirane regije i bržeg ozdravljenja;
– Razgradnje kalcifikata. Poznato je da ljudski organizam hronične upale i mikrotraume konzervira taloženjem soli kalcijuma. Pri tome nataloženi kalcijum postaje i rješenje i uzrok novih problema. Udarni talas stimuliše biološku dekalcifikaciju. Kalcifikati, nakon tretmana, obično postaju manji i zaobljeniji i kao takvi i izazivaju manje tegoba. Višak kalcijuma biva uklonjen putem limfnog sistema.
O uspješnosti ove metode najbolje govori podatak da je terapija udarnim talasom preporučena terapija od strane FDA (Zavod za hranu i ljekove), za tretman petnog trna i teniskog lakta. U istraživanju (objavljeno u Physical therapy-journal of the American Physical Therapy Association, maj 2006, Cacchio i kolege) uticaja udarnog talasa na kalcifikate ramena, tretirana grupa (tretirana jednom nedjeljno, 4 tretmana ukupno) je pokazala poboljšanje u svim parametrima, neposredno nakon tretmana i poslije perioda od šest mjeseci. Kalcifikati su nestali u 86,6% slučajeva, a manji su bili u 13,4%. Zaključak istraživaja je bio da je upotrebom udarnog talasa u tretmanu kalcifikata ramena, na bezbjedan i efikasan način, došlo do značanog smanjenja tegoba i poboljšanja funkcije ramenog zgloba.
U literaturi možemo naći da su Reza Nourbakhsh i kolege našli da je terapija udarnim talasom u 50% slučajeva bila uspiješna u smanjenju bola kod teniskog lakta. A. Spacca i kolege su našli značajno poboljšanje u svim paremetrima (smanjenje bola i povećana snaga stiska šake kod teniskog lakta), kod grupe tretirane udarnim talasom u poređenju sa kontrolnom grupom, tokom 12 nedjelja praćenja. U studiji koja je istrživala uticaj udarnog talasa na petni trn. (A. Krishnan i saradnici, jul 2012), 23 od 25 pacijenata su prijavili veliko poboljšanje nakon tretmana udarnim talasom. Prije tretmana, jačina bola je po VAS-u (vizuelna analogna skala, za mjerenje jačine bola) u prosjeku bila 9,2+,-0,7. Četiri nedelje nakon tretmana jačina bola je po VAS-u bila 3,4+,-1,9.
Neka od objavljenih istraživanja su pokazala sljedeće:
– 90% poboljšanje kod tretmana petnog trna (Journal of Orthopedic Research, 2005), – 90% poboljšanje kod tretmana kalcifirajućeg tendinitisa (Journal of American Medical Association, 2003),
– 90% poboljšanje kod tretmana teniskog lakta (Journal of Orthopedic Research, 2005).
Dejstvo udarnog talasa nije samo momentalno i kratkoročno poboljšanje stanja. Terapija dovodi do poboljšanja čak 6 do 12 i više nedjelja nakon zadnjeg tretmana. Jedna studija je vršila ispitivanje jačine bola po VAS-u (vizuelna analogna skala), u peti kod plantornog fascitisa, do godinu dana nakog tretmana. U 60% slučajeva pacijenti su rekli da je bio 7,7. Tri do pet dana nakon tretmana bol je po VAS-u bio 6. Nakon šest nedjelja bol je bio 4,6. Nakon šest mjeseci bol je bio 2,2 a nakon godinu dana 0,7 po VAS-u. Ovo je bilo poboljšanje u 92% smanjenju jačine bola.
Indikacije za terapiju udarnim talasom su: razni entezitisi i tendinitisi (teniski lakat, golferski lakat, skakačko koljeno, trkačko koljeno, iliotibijalni bolni sindrom, sindrom piriformisa, ahilarni tendinitis, tendinitis supraspinatusa), plantarni fascitis i petni trn, periartritis humeroskapularis, kalcifikat ramena i smrznuto rame, kalcifikati koljena kod gonartroze, mišićni spazam, tretman ožiljnih tkiva nakon povreda mekih tkiva (istegnuća i rupture mišića i ligamenata), Mortonov neurom, usporeno zarastanje preloma, upala pokosnica, tretman trigger tačaka i drugo.
Osim u sportskoj medicini, udarni talas se može koristiti u kardiologiji (koronarna bolest), urologiji (erektilna disfunkicja), kozmetici (celulit).
Kontraindikacije za primjenu udarnog talasa su: poremećaj koagulacije i upotreba antikoagulantne terapije, karcinomi, infekcija, dijabetična polineuropatija, zone rasta kod djece u razvoju, 6 nedelja nakon terapije kortizonom, tromboza i tromboflebitis, trudnoća, pacemaker, metalni implantati. Regije gdje se ne primjenjuju su glava, kičmeni stub, pored velikih krvnih sudova i nerava.
Tehnika izvođenja terapije: Prije primjene je važno uspostaviti tačnu dijagnozu. Pacijent se postavi u odgovarajući položaj, markiraju se tačke za tretman, aplicira se konduktivni gel i podesi aparat na odgovarajući pritisak, frekvencu i broj udara. Nakon toga se počinje sa tretmanom. Tretman je uglavnom bezbolan, ponekad može izazvati nelagode ili bol, ali zbog kratkog trajanja, pacijenti ga uglavnom dobro podnose. Trajanje tretmana zavisi od više parametara, ali najčešće traje 10 do 15 minuta. Tretman se najčešće izvodi u razmaku 4 do 7 dana. Pacijenti obično odmah nakon terapije osjete smanjenje bola. Nekad se mogu javiti i nuspojave: crvenilo, otok, bol, hematomi, petehijalna krvarenja, pogoršanje tegoba. Obično su kratkotrajne (2-3 dana) pa novi tretman obično ne radimo dok se ne povuku.
Zaključak: Udarni talas je savremena neinvazivna terapija sa vrlo malo negativnih efekata. Ako je uporedimo sa klasičnim fizikalnim modelitetima, udarni talas je mnogo efikasnija metoda, koja skraćuje vrijeme terapije i daje bolje i dugoročne rezultate. Možemo reći i da je odlična alternativa kada nam se čini da je hirurška intervencija jedini izbor liječenja. Iz našeg iskustva možemo reći da ova metoda dovodi do smanjenja bola, povećava pokretljivost i funkcionalnost, a samim tim doprinosi boljem kvalitetu života.
Srdjan Kojić, spec. primijenjene fizioterapije
Klinički centar Crne Gore
Add comment