Dr Dalibor Ćorić, spec. sportske medicine
Centar za sportsku medicinu, DZ Glavnog grada
Sindrom bolne prepone predstavlja čest, ali klinički složen problem koji se najčešće javlja kod sportista koji se bave sportovima koji uključuju nagle promjene pravca, sprintove i snažne pokrete donjih ekstremiteta, poput fudbala i trčanja. Riječ je o hroničnom, često progresivnom bolu u preponskoj regiji, koji može značajno uticati na sposobnost obavljanja sportskih ,ali i svakodnevnih aktivnosti.
Zbog anatomske kompleksnosti regije i velikog broja potencijalnih uzroka, postavljanje tačne dijagnoze kod sindroma bolne prepone predstavlja izazov i za iskusne kliničare. Etiologija može biti mišićno-koštana, neurološka, urološka , ginekološka , što zahtijeva detaljnu anamnezu, pažljiv klinički pregled i adekvatnu primjenu dijagnostičkih procedura.
U stručnoj literaturi koristi se više termina za ovaj sindrom, uključujući sportsku herniju i ingvinalni bol kod sportista, što dodatno doprinosi dijagnostičkoj nesigurnosti u kliničkoj praksi.
Etiologija i patofiziologija
Sindrom bolne prepone obuhvata širok spektar stanja koja mogu biti uzrok hroničnog bola u ingvinalnoj regiji. Njegova etiologija je multifaktorijalna, a najčešće se javlja kao rezultat preopterećenja mišićno-tetivnih i zglobnih struktura, naročito kod sportista koji izvode ponavljane i eksplozivne pokrete donjih ekstremiteta.
U osnovi patofiziologije sindroma bolne prepone leže mikrotraume, inflamatorni procesi i degenerativne promjene, koje mogu zahvatiti više anatomskih struktura. Zbog anatomskog preklapanja i funkcionalne povezanosti mišića, tetiva, pubične simfize i ligamenata, često dolazi do istovremene aktivacije više bolnih generatora, što dodatno komplikuje dijagnostiku i liječenje.
Najčešći uzroci uključuju:
- Tenopatija aduktora: Prekomjerno opterećenje mišića aduktora, naročito m. adductor longus, može dovesti do hronične tenopatije, parcijalnih ruptura i bola u medijalnom dijelu prepone, koja se pojačava pri addukciji i otporu.
- Osteitis pubis: Aseptična upala pubične simfize izazvana ponavljanim stresom, često u kombinaciji sa disbalansom između trbušnih i aduktorskih mišića. Klinički se manifestuje bolom u centralnoj liniji karlice, koji se širi u prepone.
- Sportska hernija: Ne radi se o klasičnoj herniji, već o slabosti zadnjeg zida ingvinalnog kanala, često uz parcijalnu dehiscenciju trbušnih mišića. Ovaj entitet izaziva dubok, difuzan bol u preponi, bez jasne palpabilne mase.
- Femoroacetabularni impindžment: Morfološke promjene na spoju glave femura i acetabuluma uzrokuju smanjeni opseg pokreta i bol koja se može širiti u preponsku regiju. Često je udružen sa labralnim lezijama i može biti dominantan uzrok bola kod mladih sportista.
- Neurološki uzroci: Kompresija ili iritacija živaca može izazvati neuropatski bol u preponskoj regiji. Bol je često oštar, žareći i praćen parestezijama.
- Urološki, ginekološki i gastrointestinalni uzroci: Iako rjeđi kod sportista, u diferencijalnoj dijagnozi treba uzeti u obzir patologije kao što su varikokela, prostatitis, endometrioza, hernije, kao i oboljenja kuka i lumbalne kičme.
S obzirom na često preklapanje etioloških faktora, multidisciplinarni pristup je od ključnog značaja za pravilno usmjeravanje dijagnostike i terapije.
Klinička slika
Klinička prezentacija sindroma bolne prepone može biti raznolika i često nespecifična, što dodatno otežava dijagnostički proces. Bol se najčešće razvija postepeno, ali može nastati i akutno, naročito nakon naglog pokreta ili povrede. Kod sportista se simptomi u početku javljaju tokom ili neposredno nakon fizičke aktivnosti, a kako stanje napreduje, bol može postati stalan i prisutan i u mirovanju.
Lokalizacija bola zavisi od osnovne etiologije, ali se najčešće opisuje kao:
- duboki, tup bol u unutrašnjem dijelu prepone, koja se može širiti ka donjem abdomenu, skrotumu, medijalnom dijelu butine ili ka glutealnoj regiji,
- bol pri aktivnostima kao što su sprint, promjena pravca kretanja, šutiranje lopte ili podizanje iz sjedećeg položaja,
- pogoršanje bola pri kašljanju, kijanju ili naprezanju, što može ukazivati na sportski tip hernije.
Najčešći simptomi uključuju:
- Bol pri palpaciji pubične regije, aduktora ili ingvinalnog kanala;
- Slabost ili nelagodnost tokom addukcije i fleksije kuka;
- Smanjeni obim pokreta u kuku, naročito unutrašnja rotacija i fleksija;
- Bol pri testovima opterećenja, poput “squeeze test”-a (izometrička addukcija uz otpor).
Kod tenopatije aduktora, bol se pojačava pri otporu na addukciju, dok je kod osteitisa pubisa bol najizraženija u predjelu simfize. Sportska hernija često izaziva difuzan bol bez jasno lokalizovane tačke, ali uz subjektivni osjećaj slabosti u donjem dijelu trbuha.
U neurogenim uzrocima, pacijent može prijaviti osjećaj žarenja, trnjenja ili utrnulosti, najčešće unilateralno.
S obzirom na to da se simptomi različitih uzroka mogu preklapati, sistematski klinički pregled i funkcionalna testiranja su ključni za postavljanje diferencijalne dijagnoze i usmjeravanje daljih dijagnostičkih procedura.
Dijagnostika
Dijagnostički pristup sindromu bolne prepone zahtijeva detaljnu anamnezu, precizan klinički pregled i ciljanu upotrebu radioloških metoda, kako bi se identifikovao primarni uzrok bola i isključile druge potencijalno ozbiljne patologije.
Precizna i sistematska dijagnostika omogućava efikasnije planiranje terapije i brži povratak pacijenta – posebno sportista – u funkcionalno stanje.
Terapija
Terapijski pristup kod sindroma bolne prepone zavisi od uzroka, stepena funkcionalnog oštećenja i odgovora na inicijalno liječenje. Po pravilu, konzervativna terapija je prva linija tretmana, a hirurški pristupi se razmatraju kod pacijenata kod kojih ne dolazi do poboljšanja nakon nekoliko mjeseci adekvatne rehabilitacije.
U ranoj fazi simptoma, preporučuje se umjereni odmor i izbjegavanje aktivnosti koje provociraju bol (npr. sprint, šutiranje, nagle promjene pravca). Potpuni fizički odmor se rijetko preporučuje, osim kod izraženih bolova, jer može dovesti do gubitka mišićne mase i disbalansa.
U većini slučajeva, dosljedno sprovođena rehabilitacija tokom 6 do 12 nedjelja dovodi do značajnog poboljšanja.
Povratak sportskim aktivnostima treba da bude postepen i vođen funkcionalnim statusom, a ne samo odsustvom bola. Ključno je sprovesti evaluaciju biomehaničkih disbalansa i korigovati ih kroz ciljane vježbe kako bi se spriječilo ponavljanje simptoma.
Prognoza i prevencija
Prognoza sindroma bolne prepone je u većini slučajeva povoljna, naročito kada se dijagnoza postavi rano i započne ciljano liječenje. Kod sportista koji pravovremeno započnu konzervativnu terapiju, preko 80% se uspješno vraća na prethodni nivo aktivnosti unutar 3 do 6 mjeseci.
Međutim, faktori koji mogu produžiti tok liječenja ili pogoršati ishod uključuju:
- odlaganje postavljanja dijagnoze,
- prisustvo više etioloških faktora istovremeno,
- loša saradnja pacijenta tokom rehabilitacije,
- neadekvatan odmor i prerani povratak sportu.
Kod pacijenata koji zahtijevaju hirurški tretman, stopa povratka sportskim aktivnostima nakon uspešne operacije iznosi 70–95%, zavisno od vrste procedure i postoperativne rehabilitacije.
S obzirom na multifaktorsku prirodu sindroma bolne prepone, prevencija zahtijeva sveobuhvatan pristup, naročito kod sportista iz rizičnih sportova (fudbal, hokej, ragbi, atletika).
Ključne preventivne mjere uključuju:
- Redovno sprovođenje programa za jačanje muskulature,
- Funkcionalno istezanje i balansiranje fleksora i aduktora kuka;
- Tehnička edukacija i optimizacija biomehanike pokreta, naročito u fazama sprinta, šuta i promjene pravca;
- Postepeno povećavanje trenažnog opterećenja, izbjegavanje naglih skokova u intenzitetu ili obimu treninga;
- Rana intervencija kod bola u preponskoj regiji – bol ne treba ignorisati ni kada je blag, jer može ukazivati na početak patološkog procesa.
U sportskim klubovima važnu ulogu ima klupski ljekar, koji treba da sprovodi redovnu procjenu rizika, prati biomehaničke parametre sportista i primjenjuje preventivne protokole u saradnji sa kondicionim trenerima i fizioterapeutima.
Zaključak
Sindrom bolne prepone predstavlja značajan klinički izazov, posebno u sportskoj populaciji, gdje može dovesti do dugotrajnog odsustva sa treninga i takmičenja. Zbog brojnih mogućih uzroka, preklapanja simptoma i složene anatomije regije, neophodan je sistematski i multidisciplinarni pristup u dijagnostici i liječenju.
Rano prepoznavanje simptoma, pravilna diferencijacija među uzrocima bola, kao i individualno prilagođena terapija – sa naglaskom na funkcionalnu rehabilitaciju – predstavljaju osnovu uspješnog liječenja. Većina pacijenata uz adekvatan pristup može da se vrati punoj fizičkoj aktivnosti bez trajnih posljedica.
U cilju smanjenja incidencije ovog sindroma, posebnu pažnju treba posvetiti prevenciji, kroz edukaciju sportista, balansiran trenažni proces i ranu intervenciju kod prvih znakova tegoba.
Sindrom bolne prepone nije jedinstvena dijagnoza, već kompleksan sindrom koji zahtijeva jasno razumijevanje biomehanike karličnog pojasa, funkcionalne anatomije i specifičnih opterećenja sportista. Upravo zato, kontinuirana edukacija i saradnja između ljekara, fizioterapeuta i trenera ostaje ključna za njegovo uspješno zbrinjavanje.
