Sindrom iritabilnog crijeva (SIC) predstavlja funkcionalni poremećaj, što znači da u osnovi ove bolesti nije organski uzrok. Ovaj poremećaj odlikuje bol ili nelagoda u trbuhu, udružena sa poremećajem crijevnog pražnjenja u vidu zatvora ili dijareje. Osjećaj nelagode obično se javlja u vidu nadutosti i/ili napetosti trbuha. Ono što ovaj sindrom razlikuje od sličnih prolaznih simptoma koji se mogu javiti kod svake individue, je hronicitet, tj. ponavljanje tegoba u dužem vremenskom periodu.
Smatra se da ova bolest nije faktor rizika za nastanak kancera ili upalne bolesti crijeva, niti je udružena sa povećanom smrtnošću. Nije definisan jasan uzrok zbog čega se javlja, ali se smatra da vodeću ulogu u nastanku SIC-a ima tzv. visceralna hipersenzitivnost, tj. preosjetljivost nerava koji šalju signale iz mozga ka crijevima i obratno. Često je udružena sa drugim poremećajima digestivnog trakta, kakvi su bol u želucu ili osjećaj kisjeline. Tegobe se često javljaju periodično, provocirane uzimanjem određene vrste hrane, i uglavnom se smiruju nakon pražnjenja. Nekada su toliko intenzivne da narušavaju kvalitet života i utiču na radnu sposobnost pacijenata koji pate od ove bolesti.
Iako se još uvijek ne zna zašto tačno nastaje, smatra se da se SIC razvija nekad kao posljedica ranije crijevne infekcije, ili stresa kojeg je pacijent ranije imao u toku života. Može biti izazvan i upotrebom antibiotika i hirurškom intervencijom, a primijećeno je da se nekad češće javlja u okviru članova iste porodice. Sve to ukazuje da sastav crijevnih bakterija, tj. njihov disbalans, koji je često posljedica pomenutih stanja, vjerovatno igra važnu ulogu u nastanku SIC. Često se pacijenti zbog ovih simptoma ne javljaju ljekaru. Stoga ovaj poremećaj u tim slučajevima ostaje neotkriven.
U zavisnosti od toga koji simptomi i znaci preovladavaju, SIC se klasifikuje kao oblik u kojem preovladava dijareja, konstipacija tj. zatvor, ili mješoviti oblik, ako se prepliću dijareja i zatvori. Kada ne postoji dovoljno kriterijuma ni za jedan od ovih oblika, označava se kao neklasifikovani tip. Često pacijenti vremenom prelaze iz jednog oblika u drugi.
Ne postoji jasna statistika o globalnoj zastupljenosti SIC. U razvijenim zemljama Evrope, od ovog poremećaja pati 10-15% populacije. U zemljama u razvoju, učestalost SIC je u porastu, što se objašnjava promjenama u načinu ishrane. Bolest se obično javlja između 15-e i 65-e godine života, nerijetko i u djetinjstvu.
Dijagnoza ovog poremećaja se postavlja tzv. isključivanjem eventualnih organskih bolesti koje bi mogle uzrokovati slične simptome. Dijagnostičke procedure koje se sprovode u cilju otkrivanja SIC, pored temeljnog uzimanja anamnestičkih podataka i kliničkog pregleda, podrazumijevaju i laboratorijske i mikrobiološke analize, radiološke pretrage i, najznačajnije, endoskopski pregled debelog crijeva, tj kolonoskopiju. Na taj način, isključivanjem velikog broja bolesti koje mogu biti uzrok sličnih tegoba, dolazi se da dijagnoze iritabilnog crijeva.
S obzirom da ne postoji jasan uzrok nastanka SIC, terapija ovog poremećaja je takođe heterogena. Veoma značajnu ulogu u terapiji ima dijeta, tj pravilan izbor hrane. Dijeta, u zavisnosti od preovladavajućih simptoma, može podrazumijevati visok unos vlakana, smanjen unos nekih fermentabilnih ostataka („low FODMAP“ dijeta), a nekad i dijeta bez glutena. Često se u liječenju koriste razni probiotici, za zatvore preparati koji povećavaju volumen stolice i tzv. osmotski laksativi, a u slučaju neuspjeha, i ljekovi koji pojačavaju pokretljivost crijeva. Kada dominiraju prolivi, često se upotrebljavaju hemijska sredstva koja usporavaju crijevno pražnjenje. Za bolove u trbuhu, koji su glavno obilježje ovog poremećaja, koriste se razni spazmolitici, tj. ljekovi koji smanjuju spazam mišića u zidu crijeva. Nerijetko se kod slučajeva koji su otporni na pomenute ljekove, u terapiji koriste i tzv. antidepresivi. Njihova primarna uloga je liječenje depresije, ali imaju značajnu ulogu i u tretmanu sindroma iritabilnog crijeva. Psihološka potpora je takođe jako bitna, s obzirom da tegobe kod pacijenata mogu izazvati anksioznost, tj. brigu da se radi o bolesti koja im ugrožava život. U tu svrhu, može se pribjeći raznim vidovima tzv. kognitivne bihejvioralne terapije ili hipnoterapije, koje su se pokazale korisnim u pojedinim studijama, ali još uvijek nema jasne potvrde o njihovoj efikasnosti.
Dr sci Velimir Milošević, gastroenterohepatolog
Klinički centar Crne Gore
Add comment